Παναγία Παραμυθία – «Βλὰχ Σαράϊ»

Τὰ «ὡραιότερα ἐρείπια τῆς Πόλης», ἂν ὑποθέσουμε ὅτι μπορεῖ κανείς, μιλώντας γιὰ ἐρείπια, νὰ τὰ ἀποκαλέσῃ «ὡραῖα».
Στὸ Φανάρι, κοντὰ στὸ Μετόχι τοῦ Παναγίου Τάφου, ὅλη ἡ περιοχὴ καὶ ἡ ἐκκλησία ἐπίσης ἦταν κάποτε ἰδιοκτησία τῶν ἡγεμόνων τῆς Βλαχίας. Γύρω ἐκεῖ ἦσαν χτισμένα τὰ παλάτια τους, τὰ «Σαράγια τῆς Βλαχίας», γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ ἐκκλησία ἔγινε εὐρύτερα γνωστὴ ὡς Βλὰχ Σαράϊ.
Γκίκες καὶ Σοῦτσοι καὶ Καντακουζηνοί, ἐκεῖ ἐκκλησιάζονταν. Ἄνθρωποι πανίσχυροι σὰν τὸν Μιχαὴλ Καντακουζηνὸ τὸν «Σεϊτάνογλου», ποὺ ὑπῆρξε προσωπικὸς φίλος τοῦ μεγάλου Βεζύρη Σόκολη (1560-1575) καὶ εἶχε τὸ μονοπώλιο τοῦ ἁλατιοῦ καὶ ποὺ μιὰ μέρα, ὅταν ἡ τύχη του ἄλλαξε, κατὰ διαταγὴν τοῦ Μουρὰτ Γ´, τὸν ἀπαγχόνισαν στὴν μεγάλη πόρτα τοῦ ἀνακτόρου του, στὴν Ἀγχίαλο.
Μεγάλη ἡ ἱστορία τῆς ἐκκλησίας καὶ τραγική, μὲ συνεχεῖς καταστροφὲς καὶ ἀναστηλώσεις. Τὸ 1640 κατακαίγεται κι᾽ ἀργότερα, τὸ 1729, καταστρέφεται πάλι ἀπὸ τὴν φωτιά. Ἀνοικοδομεῖται τὸ 1730 καί, σὰν ἀπὸ θαῦμα, διασῴζεται ἀπὸ ἄλλη πυρκαγιὰ στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα. Στὰ μέσα τοῦ 19ου ἀνοικοδομεῖται ἐκ νέου γιὰ νὰ καταστραφῇ ὀλοσχερῶς, πάλι ἀπὸ πυρκαγιά, τὸ 1970.
Ὁ ἐπισκέπτης ποὺ θὰ κατορθώσει νὰ εἰσχωρήσῃ στὸν ἐρειπωμένο χῶρο, μιὰ καὶ ἡ ὁμαλὴ πρόσβαση ἀπὸ τὸ πίσω μέρος εἶναι ἀδύνατη, γιατί ὁ μανάβης τῆς γειτονιᾶς τὸν ἔχει μετατρέψει σὲ ἀποθηκευτικὸ χῶρο τῶν ξύλινων τελάρων του, θὰ νοιώσει τὴν καρδιά του νὰ σφίγγεται σκεπτόμενος ὅτι ἐδῶ φιλοξενήθηκε γιὰ μιὰ δεκαετία, στὰ τέλη τοῦ 16ου αἰῶνα, τὸ Πατριαρχεῖο καὶ ὅτι στὸν χῶρο αὐτὸ πραγματοποιήθηκε τοπικὴ Σύνοδος τὸ 1593. Φεύγοντας πρὸς τὸν Κεράτιο κάνει κανεὶς τὴν σκέψη ὅτι θὰ ἦταν εὐχῆς ἔργον νὰ ἀναστηλωθεῖ ἐκ βάθρων τὸ σεπτὸ αὐτὸ ἐρείπιο.

Ἰσμήνη Καπάνταη
Ἐκκλησίες στὴν Κωνσταντινούπολη
Νικόλαος Γκίνης – Κωνσταντῖνος Στράτος