
Βίος
Ὁ πατριάρχης Κωνσταντῖνος Ε´ ἐγεννήθη τὸν Νοέμβριον 1833 εἰς τὸ χωρίον Βέσσα τῆς Χίου, υἱὸς τοῦ πρεσβυτέρου Νικολάου καὶ τῆς Μαρίας Βαλιάδου. Τὰ πρῶτα γράμματα ἐδιδάχθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς του ἱερέως καὶ διδασκάλου. Ἐννέα ἐτῶν τὴν ἡλικίαν μετέβη εἰς τὸ μοναστήριον τοῦ ἁγίου Γεωργίου (Στειρᾶς) παρὰ τὴν Καλλιμασίαν, πλησίον τοῦ θείου του Κωνσταντίνου. Μετὰ διετῆ ἐνταῦθα παραμονὴν ἦλθε καὶ πάλιν πλησίον τοῦ πατρός του, ὅστις ἐφημέρευεν εἰς τὴν παρὰ τὴν πρωτεύουσαν ἐνορίαν Λατόμι. Τότε ἐμυήθη εἰς τὴν βυζαντινὴν μουσικὴν ὑπὸ τοῦ μουσικοδιδάσκαλου Δερβίση καὶ τοῦ Πρωτοψάλτου τῆς Μητροπόλεως Χίου Νικολάου Πουλάκη, ὅστις καὶ τὸν συνέστησεν εἰς τὸν τότε Μητροπολίτην Χίου Σωφρόνιον (μετέπειτα οἰκουμενικὸν πατριάρχην καὶ πατριάρχην Ἀλεξανδρείας). Τεθεὶς ὑπὸ τὴν προστασίαν τοΰ Σωφρονίου συνεπλήρωσε τὰς γυμνασιακὰς αὐτοῦ σπουδὰς εἰς τὸ γυμνάσιον τῆς Χίου, διευθυνόμενον ὑπὸ τῶν διδασκάλων Δημητρίου καὶ Ἀθανασίου τῶν Πλατανιστῶν. Ἐφησυχάσας ἐπὶ τί διάστημα (ἓν ἔτος) μετὰ τὴν ἀποφοίτησίν του ἐστάλη ὑπὸ τοῦ γέροντός του εἰς τὴν ἱερὰν Θεολογικὴν Σχολὴν τῆς Χάλκης (1852), ἐξ ἧς ἀπεφοίτησεν ἀριστοῦχος τὸ 1857.
Ἀκολούθως ἦλθεν εἰς τὴν Σινώπην, πλησίον τοῦ εἰς τὴν μητρόπολιν Ἀμασείας μετατεθέντος γέροντος του Σωφρονίου καὶ διωρίσθη διδάσκαλος τῆς ἑλληνικῆς σχολῆς. Μετὰ ἓν καὶ ἥμισυ ἔτος, ἀσθενήσας κατῆλθε τὸν Φεβρουάριον 1859 εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν, παραμείνας ἐπὶ 7 μῆνας. Ἔπειτα, τῇ προτροπῇ τῶν ἰατρῶν μετέβη εἰς τὰς Ἀθήνας τὸν Σεπτέμβριον 1859 καὶ ἐσυνέχισε τὰς σπουδάς του εἰς τὸ ἐκεῖ πανεπιστήμιον. Τέλη Μαΐου 1862 ἀναχωρήσας ἐξ Ἀθηνῶν ἦλθε πλησίον τοῦ γέροντος του Ἀμασείας Σωφρονίου καὶ ἐτέλει γραμματεὺς αὐτοῦ μέχρις Ὀκτωβρίου 1863.
Ἀνελθόντος του ἀπὸ Ἀμασείας Σωφρονίου εἰς τὸν οἰκουμενικὸν θρόνον, ὁ Κωνσταντῖνος Βαλιάδης τὸν ἠκολούθησε εἰς τὴν βασιλεύουσαν καὶ παρέμενε πλησίον τούτου ὡς γραμματεὺς αὐτοῦ. Τὴν 6ην Φεβρουαρίου 1864, τοῦ ἱεροῦ Φωτίου, ἐχειροτονήθη διάκονος ὑπὸ τοῦ πατριάρχου, συλλειτουργούντων αὐτῷ τῶν συνοδικῶν ἀρχιερέων εἰς τὸν κατὰ Χάλκην ἱερὸν ναὸν τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἀποχωρήσαντος τοῦ Σωφρονίου Β´, κατὰ Δεκέμβριον 1886, τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου, ἠκολούθησε τοῦτον καὶ ὁ διάκονος Κωνσταντῖνος Βαλιάδης, καὶ παρέμεινε πλησίον αὐτοῦ ἰδιωτεύοντος εἰς τὴν Πρίγκηπον, ὑπὲρ τὸ ἔτος ὡς γραμματεύς τοῦ πρῴην πατριάρχου.
Ὁ πρῴην ΚΠόλεως Σωφρόνιος Β´, εὑρὼν τὰ μέσα, ἀπέστειλε τὸν Κωνσταντῖνον Βαλιάδην εἰς τὴν δύσιν πρὸς συμπλήρωσιν τῶν σπουδῶν αὐτοῦ, περὶ τὴν μελέτην τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴν ρητορικὴν (Στρασβοῦργον, Μάϊος 1868 – Ἰουλίου 1870, Ἑλβετία 8 μῆνες καὶ Χαϊδελβέργη 1 σχολικὸν ἔτος).
Ὁ διάκονος Κωνσταντῖνος Βαλιάδης ἐπέστρεψεν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν κατ᾽ Αὔγουστον 1872, ὀλίγον πρὸ τῆς μεγάλης συνόδου, ἥτις κατεδίκασε τὸν βουλγαρικὸν φυλετισμόν. Ἡ σύνοδος ὥρισε τοῦτον γραμματέα αὐτῆς, συντάξαντα ὁμοῦ μετὰ τοῦ Φιλοθέου Βρυεννίου, Δωροθέου Εὐελπίδου, κ.ἄ., τὸν ὅρον τοῦ σχίσματος. Μετὰ τὸ τέλος τῆς συνόδου ἠκολούθησε τὸν γέροντα του Σωφρόνιον, ἤδη πατριάρχην Ἀλεξανδρείας, εἰς τὴν ἕδραν αὐτοῦ. Ἀναγκασθεὶς ὅμως λόγῳ τοῦ κλίματος νὰ ἐγκατάλειψῃ τὴν πόλιν ἐκείνην, μετὰ παραμονὴν ἓξ περίπου μηνῶν, ἐπέστρεψε καὶ πάλιν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν, τὸν Μάϊον 1873. Ὑπὸ τοῦ Ἰωακεὶμ Β´ (τὸ β´) προσελήφθη εἰς τὸ πατριαρχεῖον, κατ᾽ ἀρχὰς ὡς ἰδιαίτερος τοῦ πατριάρχου γραμματεύς, ὕστερον δὲ ὡς ἀρχιγραμματεὺς τῆς ἱερᾶς συνόδου (16 Ἰανουαρίου 1874). Τὴν 30ὴν Ἰανουαρίου 1874, τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν, ἐχειροτονήθη πρεσβύτερος ὑπὸ τοῦ Ἰωακεὶμ Β´, ἔχοντος συλλειτουργοὺς καὶ τοὺς συνοδικοὺς ἀρχιερεῖς.
Ἀπὸ τὴν θέσιν τοΰ ἀρχιγραμματέως ἐξελέγη μητροπολίτης Μυτιλήνης τὴν 28ην Ἰανουαρίου 1876, προχειρισθεὶς εἰς ἐπίσκοπον τὴν 30ὴν Ἰανουαρίου 1876 ἐν τῷ πατριαρχικῷ ναῷ ὑπὸ τοῦ πατριάρχου Ἰωακεὶμ Β´, ἐν πατριαρχικῇ καὶ συνοδικῇ λειτουργίᾳ (τῶν μητροπολιτῶν Καισαρείας Μεθοδίου, Κυζίκου Νικοδήμου, Νικαίας Ἰωαννικίου, Χαλκηδόνος Καλλινίκου, Τυρνόβου Γρηγορίου, Λαρίσσης Νεοφύτου, Λήμνου Ἰωακείμ, Σισανίου Ἀμβροσίου καὶ Κῴου Γερμανοῦ). Ὁ Μυτιλήνης Κωνσταντῖνος, ἔχων ἱκανὰ ἐφόδια, διώκησε μετὰ συνέσεως τὴν ἐπαρχίαν αὐτοῦ. Ἐκήρυττε τακτικά, ἠρέσκετο νὰ ψάλλῃ καὶ κατεδεικνύετο τηρητὴς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ τυπικοῦ.
«Ἴσως ἦτο ἐπὶ τῆς ἐποχῆς του ὁ μοναδικὸς Ἱεράρχης ὅστις, μετὰ τῆς ἄλλης ποικίλης μαθήσεως, συνήνου καὶ βαθεῖαν γνῶσιν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς καὶ ἦτο ἀπαράμιλλος γνώστης καὶ τηρητὴς τῆς τυπικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς τάξεως».
Ἐκλήθη δίς, κατὰ τὸ συνταγμάτιον, ὡς μέλος τῆς Ἱ. Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Παροιμιώδης ὑπῆρξεν ἡ θέλησίς του διὰ τὴν πιστὴν καὶ ἀκριβῆ τήρησιν τῶν ἐθνικῶν κανονισμῶν. Ὑπῆρξεν ὑποψήφιος εἰς τὸ τριπρόσωπον κατὰ τὰς πατριαρχικὰς ἐκλογὰς τοῦ Ἰωακεὶμ Δ´ (1884), Διονυσίου Ε´ (1887) καὶ Νεοφύτου Η´ (1891). Τὴν 30ὴν Ἀπριλίου 1893 μετετέθη εἰς τὴν γεροντικὴν μητρόπολιν Ἐφέσου.
«Εἶναι μέτριος τὸ ἀνάστημα, ὑγιοῦς ἰδιοσυγκρασίας, λιτὸς τὴν τροφήν, ὑπεράγαν δὲ οἰκονόμος . . . Ὡς Χῖος κέκτηται χαρακτῆρα φαιδρὸν μέν, οὐχὶ δὲ καὶ τολμηρόν».
Μετὰ τὴν παραίτησιν τοῦ Ἀνθίμου Ζ´, ὁ τοποτηρητὴς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Ἐφέσου Κωνσταντῖνος (29 Ἰανουαρίου 1897) ἐκάλεσεν εἰς α´ συνεδρίαν τὴν ἐκλογικὴν συνέλευσιν, ἐξ 79 μελῶν, τὴν 30ὴν Μαρτίου 1897, καθ᾽ ἢν συνετάγη ὁ κατάλογος τῶν ὑποψηφίων ἐξ 20 μελῶν. Ἐκ τοῦ καταλόγου τούτου διεγράφησαν ὑπὸ τῆς ὑψηλῆς πύλης οἱ Καισαρείας Ἰωάννης, Ἡρακλείας Γερμανός, Δέρκων Καλλίνικος, Ἀδριανουπόλεως Κύριλλος καὶ Σμύρνης Βασίλειος. Ἡ β´ συνεδρία ἐγένετο τὴν Τετάρτην 2 Ἀπριλίου 1897, ἐξ 81 μελῶν, 14 μητροπολιτῶν καὶ 67 λαϊκῶν, καθ᾽ ἢν ὑπεδείχθησαν εἰς τὸ τριπρόσωπον οἱ πρῴην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´ (42) καὶ μητροπολῖται Ἐφέσου Κωνσταντῖνος (47) καὶ Νικομηδείας Φιλόθεος (44). Κατὰ δὲ τὴν ἐν τῷ ναῷ ψηφοφορίαν Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀνεδείχθη ὁ ἀπὸ Ἐφέσου Κωνσταντῖνος Ε´ (10), τριῶν δοθεισῶν εἰς τὸν πρῴην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´ καὶ μιᾶς εἰς τὸν Ἀμασείας Ἄνθιμον, μὴ καταγραφόμενον εἰς τὸ τριπρόσωπον. Ἡ ἐκλογὴ τοῦ Κωνσταντίνου Ε´ συνιστᾷ το α´ παράδειγμα τοποτηρητοῦ ἐκλεγομένου εἰς τὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον.
Τὴν Δευτέραν 7ην Ἀπριλίου 1897 ἐγένετο ἡ πολιτικὴ ἐγκαθίδρυσις τοῦ νέου πατριάρχου, μετὰ δὲ ταύτην ἠκολούθησεν ἡ ἐν τῷ πατριαρχικῷ ναῷ ἐνθρόνισις αὐτοῦ, καθ᾽ ἢν ὁ πατριάρχης πρῶτος ἀνέγνωσε τὸν ἐνθρονιστήριον αὐτοῦ λόγον, ὁ δὲ μ. ἱεροκῆρυξ Γρηγόριος Κωνσταντινίδης ἀπήγγειλεν ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος τὴν ἀνάλογον προσλαλιάν.
Ὁ ἀπὸ Ἐφέσου Κωνσταντῖνος Ε´, ἤδη ἀπὸ Μητροπολίτης Μυτιλήνης, λόγῳ τῶν ἀρετῶν καὶ τῆς προσωπικότητάς του, ἤρχισε νὰ τίθηται εἰς τοὺς πρὸς ἐκλογὴν τῶν ἑκάστοτε πατριαρχῶν καταρτιζομένους καταλόγους. Τὴν φορὰν δὲ ταύτην, ὡς τοποτηρητὴς εἶχεν ὅλην τὴν ἄνεσιν διὰ νὰ κινηθῇ πρὸς τὴν κατεύθυνσιν ταύτην. Τὴν εἰς τὸν θρόνον ἄνοδόν του ἐβοήθησε κατὰ πολὺ καὶ ἡ ἐπικρατήσασα μεταξὺ Ἰωακειμικῶν καὶ ἀντιωακειμικῶν ἠρεμία.
Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´ ἀνήγγειλε τὴν εἰς τὸν θρόνον ἄνοδόν του διὰ τῆς ἑξῆς εἰρηνικῆς ἐπιστολῆς πρὸς τὸν προστάτην του πατριάρχην Ἀλεξανδρείας Σωφρόνιον Δ´,
«Παναγιώτατε καὶ Μακαριώτατε Πάπα καὶ Πατριάρχα Ἀλεξανδρείας κύριε Σωφρόνιε …… ἀγγέλλοντες τὴν ἐλέῳ Θεοῦ καὶ κανονικῇ ἐκλογῇ καὶ ψήφῳ τῶν Ἱερωτάτων Μητροπολιτῶν, κατὰ τὰ παρ᾽ ἡμῖν τεθεσπισμένα, καὶ τῶν ἐπιλέκτων μελῶν ἀντιπροσώπων τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ, καὶ Αὐτοκρατορικῇ εὐμενεῖ ἀναγνωρίσει, ἀνάρρησιν τῆς ἡμῶν μετριότητος ἐπὶ τὸν Ἀποστολικὸν καὶ Πατριαρχικὸν τῆς Κωνσταντινουπόλεως Θρόνον …
1997 Ἀπριλίου 21
. . . ὁ Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντῖνος».
Ὡς πατριάρχης ὁ Κωνσταντῖνος Ε´ ἔστρεψε τὴν προσοχὴν εἰς τοὺς ἰδιαιτέρους τομεῖς τῶν διαφερόντων αὐτοῦ. Τὸ ἔτος 1898 ὡρίσθη συνοδικὴ ἐπιτροπεία πρὸς ἔκδοσιν τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὑπὸ τῶν μητροπολιτῶν Σάρδεων Μιχαήλ, Σταυρουπόλεως Ἀποστόλου καὶ τοῦ καθηγητοῦ Βασιλείου Ἀντωνιάδου, εἰσηγητοῦ. «Σκοπὸν προέθετο ἡ ἔκδοσις αὕτη τὴν κατὰ τὸ ἑνὸν ἀποκατάστασιν τοῦ ἀρχαιοτέρου κειμένου τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, καὶ μάλιστα τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως». Ἡ ἔκδοσις αὕτη ἐπραγματοποιήθη τὸ 1904 ἀναλώμασι τοῦ τότε πρῴην ΚΠόλεως Κωνσταντίνου Ε´ καὶ ἄλλων φιλοχρίστων, ἀποτελέσασα ἔκτοτε τὴν ἐπίσημον πατριαρχικὴν ἔκδοσιν τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´ συνέβαλεν εἰς τὴν ἔκδοσιν τοῦ ἐν ἰσχύϊ τυπικοῦ τῆς Μ. τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τοῦ ὡρολογίου καὶ τοῦ ἱερατικοῦ. Ἔδωκεν ὤθησιν εἰς τὸ Θεῖον κήρυγμα, κηρύττων ὁ ἴδιος ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς ἱδρύσεως εἰς τὰς ἐνορίας θρησκευτικῶν συλλόγων καὶ τῆς τοποθετήσεως ἱκανῶν ἱεροκηρύκων. Κινούμενος ἐκ τῆς ἀγάπης του πρὸς τὴν βυζαντινὴν μουσικήν, ἀνασυνέστησε τὸν ἐκκλησιαστικὸν μουσικὸν σύλλογον, ἵδρυσε μουσικὴν σχολήν, ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν ἔκδοσιν μουσικοῦ περιοδικοῦ κτλ.
Ἐπὶ τῆς πατριαρχείας του ἀνεφάνησαν διάφορα ζητήματα, ὡς τὸ ἁγιορειτικόν, τὸ σκοπιακόν, τὸ κρητικόν, τὸ ἀλεξανδρινόν, τὸ ἀντιοχειανόν, κ.ἄ. Τὰ πρῶτα τέσσαρα ζητήματα ἐλύθησαν κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον, ἐνῷ τὸ ἀντιοχειανὸν δὲν ἐλύθη, διότι ἐπὶ Κωνσταντίνου Ε´ αἱ σχέσεις τῶν δύο πρεσβυγενῶν πατριαρχείων ἐξηκολούθουν νὰ παραμένουν διακεκομμέναι. Ὁ πατριάρχης ἀπέστειλεν εἰς τὸν τσάρον Νικόλαον Β´ ἰδιαίτερον ὑπόμνημα συντεταγμένον μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ περισκέψεως, εἰς τὸ ὁποῖον ἀνέλυε τὰ ὑπὸ τῶν πανσλαβιστῶν ἐντὸς τῆς ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς ἀναλαμβανόμενα σχέδια. Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´ ἔδωκε περὶ τὰ τέλη του ΙΘ´ αἰῶνος μεγίστην ὤθησιν εἰς τὰς μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν ἐπαφάς.
«Τῷ 1898, ὁ Ἐπίσκοπος Σαλισβουρίας Ἰωάννης ἐπεσκέφθη τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ τὴν Ἀνατολήν. Τὸ ἑπόμενον ἔτος (1899) ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Φρειδερῖκος Τέμπελ καὶ ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Κωνσταντῖνος Ε´ ἤρχισαν μίαν τακτικὴν ἀλληλογραφίαν. Κωνσταντῖνος ὁ Ε´ διώρισεν ἐν τοῖς Πατριαρχείοις μίαν εἰδικὴν ἐπιτροπὴν (1899), ἥτις ἀπεφάσισε νὰ ζητήσῃ μίαν ἔκθεσιν τῆς διδασκαλίας τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας ἐπὶ σημείων τινῶν. Ἡ ἔκθεσις αὕτη προητοιμάσθη ὑπὸ τοῦ Ἐπισκόπου Σαλισβουρίας».
Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´ ἀπὸ τοῦ 1897 ἐκάθητο ἐπὶ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰωακειμισμὸς δὲν ἐκάθευδεν. Αἱ μετὰ τοῦ Ἡρακλείας Γερμανοῦ, ὅστις παρέμενεν εἰς τὴν Μητρόπολιν Χαλκηδόνος, σχέσεις τοῦ πατριάρχου ἦσαν μᾶλλον τυπικαί, ἂν μὴ ψυχραί. Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´, σχεδὸν ἐπὶ μίαν τετραετίαν, εἶχε τακτικὸν ἐν τῇ συνόδῳ πάρεδρον τὸν Δέρκων Καλλίνικον, ἀδελφικόν του φίλον καὶ σύμβουλον εἰς τὰ πάσης φύσεως ζητήματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως. Ἐπίσης εἰς τὴν μ. πρωτοσυγκελλίαν ἐτοποθέτησε τὸν ἔμπιστόν του Χρυσόστομον Καλαφάτην (μετέπειτα Σμύρνης).
«Ὑπὸ τῶν διοικητικῶν τε καὶ εὐσεβῶν ἀσχολιῶν ἀπερροφημένος ὁ Πατριάρχης, εὑρέθη ἀπαράσκευος ν᾽ ἀντεπεξέλθῃ κατὰ τοῦ ὁσημέραι ὀγκουμένου ρεύματος τοῦ Ἰωακειμισμοῦ, καὶ ἀδέξιοί τινες στροφαὶ τῶν περὶ αὐτόν, οἵτινες μᾶλλον ἢ ἐκεῖνος παρηκολούθουν τὴν τότε κομματικὴν ἐκκλησιαστικὴν ἐξέλιξιν, προὐκάλεσαν ἐν τῷ μέσῳ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος Πατριαρχικὴν κρίσιν, συνεπείᾳ τῆς ὁποίας ἠναγκάσθη Κωνσταντῖνος ὁ Ε´ ν᾽ ἀποσυρθῇ χωρὶς νὰ ὑποβάλῃ παραίτησιν, τῇ Μεγάλῃ Παρασκευῇ, 30ῇ Μαρτίου 1901, τοῦ Πατριαρχικοῦ Θρόνου καὶ νὰ διανύσῃ τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς αὐτοῦ ( ἀπέθανεν τῇ 28ῃ Φεβρουαρίου 1914), ἰδιωτεύων ἐν τῇ ἐρατεινῇ Χάλκῃ».
Εἰς τοιαῦτα ἀδέξια λάθη ὑπέπεσον οἱ δυὸ στύλοι θεωρούμενοι τῆς πατριαρχείας τοῦ Κωνσταντίνου Ε´, ὁ Δέρκων Καλλίνικος καὶ ὁ μ. πρωτοσύγκελλος Χρυσόστομος. Ἡ ἐξέλιξις τῶν γεγονότων κατὰ χρονολογικὴν σειρὰν ὑπῆρξεν ἡ ἑξῆς:
Θανόντος, κατὰ Ἰούλιον τοῦ 1899, τοΰ Ἀλεξανδρείας Σωφρονίου Δ´ οἱ ἀντιωακειμικοὶ ἐπεδίωξαν πάσῃ θυσίᾳ ὅπως τὴν θέσιν ταύτην ἀποδεχθῇ ὁ πρῴην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´, καὶ οὕτω ἀπαλλαγῶσιν ἅπαξ καὶ διὰ παντὸς τοῦ ἀντιπάλου αὐτῶν. Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ ὅμως ἐπ᾽ οὐδενὶ τρόπῳ συγκατετέθη εἰς τὰς γενομένας προτάσεις. Ἐν τῷ μεταξύ, κατὰ τὴν λήξιν τῆς β´ συνοδικῆς περιόδου τοῦ Δέρκων Καλλινίκου, ἀντὶ τούτου καὶ τοῦ Βερροίας Κωνσταντίνου, εἰσήγοντο εἰς τὴν σύνοδον οἱ μητροπολῖται Ἰωαννίνων Γρηγόριος καὶ Προύσης Ναθαναήλ, ἀμφότεροι δεδηλωμένοι Ἰωακειμικοί.
«Ὅταν δὲ ἀντικαθίσταντο εἰς τὴν Σύνοδον οἱ Μητροπολῖται Δέρκων καὶ Βερροίας διὰ τῶν Μητροπολιτῶν Ἰωαννίνων καὶ Προύσης τότε ἔδυε καὶ ἡ Πατριαρχία Κωνσταντίνου του Ε´ … Ὁ Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Γερμανὸς ἀφ᾽ ἑτέρου μετὰ πλείστου ἐνδιαφέροντος ἀλλὰ καὶ περισσῆς ἰκανοποιήσεως ἐκ τῆς ἕδρας τῆς Ἐπαρχίας του παρηκολούθει τὴν ἀδέξιον ταύτην διαχείρισιν τῶν ζητημάτων ἐκ μέρους τοῦ Πατριάρχου καὶ τοῦ Μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου, προεξοφλῶν τὰς ἐπικειμένας σοβαρὰς συνεπείας».
Τὴν 28ην Φεβρουαρίου 1901, παρὰ τὴν ἀντίθεσιν τοῦ πατριάρχου καὶ τῶν περὶ αὐτόν, ἐξελέγη Μητροπολίτης Μελενίκου διὰ ψήφων ἑπτὰ ἔναντι πέντε ὁ ἀρχιμανδρίτης Ἰωακεὶμ Φορόπουλος, ἀνάστημα τοῦ Ἰωακεὶμ Γ´. Διὰ τῆς πράξεως ταύτης καθίστατο φανερὸν ὅτι οἱ Ἰωακειμικοὶ εἶχον ἀποκτήσει ἐν τῇ συνόδῳ τὴν πλειοψηφίαν. Ἀλλὰ τὸ αὐτὸ θὰ συμβῇ ἐντὸς ὀλίγου καὶ εἰς τὴν σύνθεσιν τοῦ ἐθνικοῦ μικτοῦ συμβουλίου. Τὸν Ἰανουάριον 1901 τὸν ἀποθανόντα σύμβουλον Μηνᾶν Μαράσογλου ἐξ ὀφφικίου ἀντικατέστησεν ὁ νεαρὸς Σόλων Καζανόβας, υἱὸς τοῦ Γ. Καζανόβα, ἀκραιφνὴς Ἰωακειμικός. Τὴν δὲ 18ην Μαρτίου 1901 εἰς ἀντικατάστασιν τῶν ἀποχωρούντων μελῶν Ἰ. Βιθυνοῦ, Γ. Μελαχροινοῦ, Κ. Κωνσταντινίδου καὶ Α. Γάγκου, ἐξελέγησαν οἱ Ἀλέξανδρος Γάγκος, ἐπανεκλέξιμος, Ζ. Θ. Ζήσης, Ἰωάννης Χατζόπουλος καὶ Ἐμμανουὴλ (Μ.) Ρακτιβάν. Τοιουτοτρόπως, διὰ τῶν τελευταίων τούτων καὶ τοῦ Σόλωνος Καζανόβα εἰς τὸ Συμβούλιον οἱ Ἰωακειμικοὶ ἦσαν 5, ἔναντι τριῶν, καὶ τούτων οὐχὶ σθεναρῶς προσκειμένων τῷ πατριάρχῃ, τῶν Ἱπ. Ζαγανιάρη, Ἰ. Μαμμοπούλου καὶ Ἀ. Σούρλα.
Ὁ Κωνσταντῖνος Π. Σπανούδης, ἀκραιφνὴς Ἰωακειμικός, οὕτω πως μᾶς εἰσάγει, εἰς τὸ πατριαρχικὸν δρᾶμα τῆς μεγάλης ἑβδομάδος τοῦ 1901:
«Ἐπέκειντο αἱ μεγάλαι ἑορταὶ τοῦ Πάσχα καὶ εἰς τοιαύτας ἐπισήμους ἡμέρας δὲν ἧτο ὁμολογουμένως δυνατὸν νὰ δημιουργηθῇ πατριαρχικὴ κρίσις. Κωνσταντῖνος ὁ Ε´ εἶχεν ἤδη διαγραφή· ἀλλ᾽ ἡ ἀπὸ τοῦ Θρόνου ἀπομάκρυνσις αὐτοῦ οὐδέποτε θὰ συντελεῖτο – διότι σήμερον δὲν παραμένουσιν ἀπόρρητα ταῦτα – πρὸ τοῦ τέλους τοῦ Ἀπριλίου. Ἀλλ᾽ οἱ ἐν τῇ τελετῇ τοῦ παρθεναγωγείου τῆς κοινότητος Σταυροδρομίου κατὰ τὴν Κυριακὴν τῶν Βαΐων (25 Μαρτίου) ἀνταλλαγέντες πρὸς τοὺς Ἰωακειμικοὺς ἀκροβολιστικοὶ ὑπαινιγμοὶ παρὰ τοῦ μακαρίτου Παύλου Στεφάνοβικ σαφῶς ἐδήλωσαν ὅτι οἱ περὶ τὸν Πατριάρχην ἐμηχανῶντο καὶ διὰ τῶν ἐσχάτων τὴν ἀνατροπὴν τοῦ ἐπαπειλοῦντος αὐτοὺς κινδύνου. Ἐνώπιον λοιπὸν τῆς ἐπικειμένης καταστροφῆς τόσων σχεδίων τῶν Ἰωακειμικῶν ἐνόμισαν οὗτοι ὅτι πᾶσα ἀνοχὴ καὶ ἀργοπορία θὰ κατέστρεφε τελειωτικῶς πλέον τὸ ἀπὸ μακροῦ μελετώμενον καὶ ποθούμενον, ἀναλογιζόμενοι δὲ τὴν εὐθύνην, τὴν ὁποίαν ὑπεῖχον ἀπέναντι τοῦ λαοῦ, ἀπεφάσισαν τὴν αὐτὴν ἑσπέραν νὰ προλάβωσι πᾶν ἐνδεχόμενον διὰ τῆς ἀναγκαστικῆς παραιτήσεως τοῦ Πατριάρχου ἐν τῇ πεποιθήσει ὅτι ἡ ἐπιτυχία τοῦ καθόλου ζητήματος καὶ ἡ δι᾽ αὐτῆς πρὸς τὸ Ἔθνος ὑπηρεσία ἦσαν σπουδαιότερα τῆς ἐν ἡμέραις Πάσχα χηρείας τοῦ θρόνου. Συνοδικοὶ ἀρχιερεῖς λοιπὸν καὶ Σύμβουλοι ἐν πλειονοψηφίᾳ ἐκανόνισαν ὁριστικῶς τὰς ἀποφάσεις των καὶ προέβησαν ἀμέσως εἰς ἐνέργειαν τῶν δεόντων».
Τὴν Μεγάλην Δευτέραν, 26 Μαρτίου 1901, οἱ ἐκπρόσωποι τῆς πλειοψηφίας τῶν δύο σωμάτων ἀπέστειλαν πρὸς τὸν πατριάρχην τὸν Μηθύμνης Στέφανον ὅπως τῷ ὑπόδειξῃ ὅτι, ἕνεκα τῆς ἐπισφαλοῦς θέσεως τῆς ὑγείας του, θὰ ἧτο καλὸν πρὸς τακτικωτέραν καὶ μᾶλλον ἀποτελεσματικὴν διακυβέρνησιν τῶν ἐθνικῶν πραγμάτων νὰ ἀποσυρθῇ τοῦ θρόνου. Ὁ πατριάρχης ἀπήντησεν, ὄχι ἡ ὑγεία του ὑπὲρ ποτὲ ἄλλοτε εἶναι ἀρίστη καὶ ὅτι ἡ μέριμνά του ὑπὲρ τῶν συμφερόντων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ γένους εἶναι πολλῷ ἀνωτέρα τῆς ὑπὸ τῶν σεβασμίων ἀρχιερέων ἐπιδεικνυομένης. Ἐκ τῆς ἀπαντήσεως ταύτης οἱ Ἰωακειμικοὶ κατενόησαν ὅτι ὤφειλον νὰ λάβωσι ριζικώτερα μέτρα.
Τὴν Μεγάλην Τρίτην 27ην Μαρτίου 1901 οἱ ἐκπρόσωποι τῆς πλειοψηφίας τῶν δυὸ σωμάτων συνῆλθον εἰς τὰ πατριαρχεῖα. Ὁ α´ τῇ τάξει τῶν μητροπολιτῶν Ἀδριανουπόλεως Κύριλλος διεμήνυσε διὰ τοῦ μ. πρωτοσυγκέλλου τῷ πατριάρχῃ ὅτι ἐπὶ τῇ βάσει τῶν γενικῶν κανονισμῶν τὰ δύο σώματα θὰ συνήρχοντο ὅπως διασκεφθῶσι περὶ σπουδαίας τινος ὑποθέσεως. Ὁ πατριάρχης ὅμως συνέστησεν ὅπως πᾶσα συνεδρία ἀναβληθῇ μετὰ τὰς ἑορτάς. Τότε οἱ ἐκπρόσωποι τῶν δύο σωμάτων συνῆλθον εἰς τὴν αἴθουσαν τῆς ἀρχιγραμματείας, τῇ 2ᾳ μ.μ. ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ μητροπολίτου Ἀδριανουπόλεως Κυρίλλου.
« Ἐφ᾽ ᾧ γενομένης σκέψεως ἐν αὐτοῖς περὶ τῶν ὁσημέραι εἰς παραλυσίαν βαινόντων πραγμάτων τῆς Ἐκκλησίας ἕνεκα τῆς ἀδυναμίας καὶ ἀνεπαρκείας τῆς Α. Θ. Παναγιότητος πρὸς διακυβέρνησιν τῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ ἐθνικῶν συμφερόντων, ἡ παροῦσα συνέλευσις τῶν δύο Σωμάτων ἀπεφήνατο ὅπως παρακληθῇ ἡ Α. Θ. Παναγιότης ἵνα ὑποβάλῃ τὴν ἑαυτῆς παραίτησιν ἀπὸ τῶν τῆς πατριαρχείας καθηκόντων».
Συνέταξε δὲ πρακτικόν, ὅπερ ὑπέγραψαν οἱ παρόντες. Μεθ᾽ ὃ ὥρισαν ἐπιτροπὴν ἐκ τῶν μητροπολιτῶν Ἀδριανουπόλεως Κυρίλλου, Προύσης Ναθαναὴλ καὶ Κορυτσᾶς Γερβασίου καὶ ἐκ τῶν λαϊκῶν μελῶν Ἀλεξάνδρου Γάγκου καὶ Ζήση Θ. Ζήση, ἥτις μεταβᾶσα αὐθωρεὶ παρὰ τῷ πατριάρχῃ παρεκάλεσεν αὐτὸν ὅπως διὰ λόγους ὑγείας καὶ πρὸς τὸ συμφέρον τῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ ἐθνικῶν πραγμάτων ὑποβάλῃ τὴν παραίτησίν του. Ὁ πατριάρχης ἀπήντησεν, ὡς καὶ πρότερον, ἀρνούμενος. Τὰ δύο σώματα τότε ἐκήρυξαν τὸν πατριάρχην ἔκπτωτον τοῦ θρόνου, καὶ διὰ μαζβατᾶ, σφραγισθέντος καὶ ὑπογραφέντος παρὰ πάντων τῶν παρόντων, ἐζήτησαν παρὰ τῆς ὀθωμανικῆς κυβερνήσεως τὴν συμφώνως πρὸς τὴν ἀνωτέρω ἀπόφασιν διενέργειαν τῶν δεόντων γενέσθαι. Ὁ μαζβατᾶς, διὰ τοῦ ἄρχοντος καποῦ κεχαγιᾶ Ἀντωνίου ἐφένδη Οἰκιάδου διεβιβάσθη αὐθημερὸν εἰς τὸ ὑπουργεῖον τῆς δικαιοσύνης καὶ τῶν θρησκευμάτων (ὑπουργὸν Ἀβδουρραχμὰν πασᾶν).
Ὁ πατριάρχης ἐσυνέχιζε νὰ κατέρχηται καὶ νὰ χοροστατῇ κατὰ τὰς ἀκολουθίας τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Τὴν πρωΐαν τῆς Μ. Τετάρτης, 28 Μαρτίου 1901, διεβίβασε πρὸς τὸν ὡς ἄνω ὑπουργὸν διὰ τοῦ καποῦ-κεχαγιᾶ τακρίριον διαμαρτυρίας κατὰ τῶν ἀποφάσεων τῶν δυὸ σωμάτων. Ἡ κυβέρνησις, λαβοῦσα γνῶσιν τῶν δυὸ ἐγγράφων, ἀπέστειλεν εἰς τὰ πατριαρχεῖα τὸν ἐπὶ τῶν θρησκευτικῶν ὑποθέσεων τμηματάρχην τοῦ ὑπουργείου δικαιοσύνης καὶ θρησκευμάτων Ζιβὲρ βέη, τῇ συνοδείᾳ τοῦ μ. λογοθέτου Σταυράκη βέη Ἀριστάρχου, ὅστις ἐλθὼν εἰς ἐπαφὴν μετὰ τοῦ πατριάρχου καὶ τῆς ἱεραρχίας προσεπάθησε, ἵνα ἐπιτευχθῇ, εἰ δυνατόν, συνδιαλλαγὴ καὶ συμφιλίωσις τῶν δύο σωμάτων μετὰ τοῦ πατριάρχου. Ἔχομεν ἐνταῦθα τὸ παράδειγμα τοῦ ἐκπροσώπου τῆς ὀθωμανικῆς (μουσουλμανικῆς) κυβερνήσεως καὶ μουσουλμάνου τοῦ ἰδίου, φροντίζοντος ἐν μέσῃ Μεγάλῇ Ἑβδομάδι τῶν παθῶν τοΰ Κυρίου νὰ συνδιαλλάξῃ τοὺς ἐρίζοντας ἀνωτάτους ἐκπροσώπους τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἡ ἐπέμβασις αὕτη τοῦ Ὀθωμανοῦ ἀξιωματούχου ἔμεινεν ἄνευ ἀποτελέσματος.
Τὴν Μεγάλην Πέμπτην, 29ην Μαρτίου 1901, τὰ δύο σώματα συνῆλθον καὶ πάλιν, ὥρισαν δὲ ἐπιτροπὴν ἐκ τῶν μητροπολιτῶν Χίου Κωνσταντίνου καὶ Γρεβενῶν Δωροθέου καὶ τοῦ συμβούλου Ἀλεξάνδρου Γάγκου μὲ τὴν ἐντολὴν ὅπως μεταβῇ εἰς τὸ ὑπουργεῖον τῆς δικαιοσύνης καὶ τῶν θρησκευμάτων καὶ ἐκθέσῃ τοὺς λόγους, διὰ τοὺς ὅποιους δέον νὰ δοθῇ τέρμα εἰς τὴν πατριαρχικὴν κρίσιν. Ὁ ὑπουργὸς διεβεβαίωσε τούτους ὅτι τὴν ἑπομένην θὰ ἐλύετο τὸ ζήτημα τοῦτο.
Μεγάλη Παρασκευή, 30 Μαρτίου 1901. Τὴν πρωΐαν προσῆλθε καὶ πάλιν ὁ Ζιβὲρ βέης, μετὰ τοῦ μεγάλου λογοθέτου, κομίζων τὸ ἀνάλογον κυβερνητικὸν ἔγγραφον. Ἐπιτροπὴ τῶν δύο σωμάτων, καθὼς καὶ ὁ Ζιβὲρ βέης, ἀργότερον, ἀνελθόντες παρὰ τῷ πατριάρχῃ παρεκάλεσαν αὐτὸν ὅπως ὑποβάλῃ τὴν παραίτησίν του. Τούτου δὲ ἀρνηθέντος καὶ πάλιν, ὁ Ζιβὲρ βέης κατελθὼν καὶ παρουσίᾳ τῶν δυὸ σωμάτων ἀνέγνωσε τὸ αὐτοκρατορικὸν διάταγμα (ὑπουργικὸν τεσκερέν), δι᾽ οὗ ἐγένετο δεκτὴ ἡ ἀπόφασις τῶν δύο σωμάτων καὶ ἡ σύστασις ἵνα προβῶσιν εἰς τὴν ἐκλογὴν τοῦ τοποτηρητοῦ. Ὁ Ζιβὲρ βέης τότε ἀπεχώρησε τῆς ἰδιαιτέρας συνεδρίας. Τὰ δύο σώματα πάραυτα προέβησαν εἰς τὴν ἐκλογὴν τοῦ τοποτηρητοῦ, τοιούτου ὑποδειχθέντος διὰ ψήφων 14 τοῦ μητροπολίτου Προύσης Ναθαναήλ. Ὁ σχετικὸς μαζβατᾶς σφραγισθεὶς παρεδόθη εἰς τὸν ἀναμένοντα Ζιβὲρ βέην. Αὐθημερὸν δὲ περὶ τὴν ἑσπέραν ὁ αὐτὸς τμηματάρχης ἐκόμισεν εἰς τὰ πατριαρχεῖα τὸ σχετικὸν βουγιουρουλτῆ. Ὁ οὑτωσεὶ παυθεὶς πατριάρχης ὑπέβαλε τὸ β´ ἔγγραφα διαμαρτυρίας πρὸς τὸν ὑπουργὸν τῆς δικαιοσύνης καὶ τῶν θρησκευμάτων. Περὶ δὲ τὸ δειλινὸν ἀπεχώρησε τῶν πατριαρχείων καὶ κατηυθύνθη εἰς τὴν ἐν Μουχλίῳ τοῦ Φαναρίου οἰκίαν του ἐπὶ ἀνεψιᾷ γαμβροῦ τοῦ Μητσάκη.
«Καὶ ἔλαβε χώραν τοῦτο τὸ πρωτοφανὲς εἰς τὰ χρονικὰ τῆς ἱστορίας τοῦ Πατριαρχικοῦ Θρόνου γεγονός, τὴν πρωΐαν μὲν κατὰ τὰς Βασιλικὰς Ὥρας καὶ τὸν Ἑσπερινὸν νὰ προΐσταται ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, τὸ δὲ ἑσπέρας, παυθέντος ἐν τῷ μεταξὺ τούτου, ὁ Τοποτηρητής».
Τὴν 5ην Ἀπριλίου 1901 ὁ πρῴην ΚΠόλεως Κωνσταντῖνος Ε´ ἐξαπέλυσε πρὸς τοὺς μητροπολίτας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐγκύκλιον ἐπιστολήν, εἰς τὴν ὁποίαν ἐξέθετε τὰ διατρέξαντα, ὑπογράφων, «ὁ οὕτω πεπαυμένος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντῖνος». Τὴν 4ην Μαΐου 1901 ὁ πρῴην ΚΠόλεως Κωνσταντῖνος Ε´ ἐγκατέστη εἰς τὴν νῆσον Χάλκην, εἰς οἰκίαν παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ λόφου τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς. Ὁ Κωνσταντῖνος Ε´, πάσχων ἀπὸ διαβητικὸν νόσημα, ὅπερ ἀπὸ ἑξαμήνου εἶχε καταβάλει τοῦτον, ἀπεβίωσεν εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ τὴν 27ην Φεβρουαρίου 1914. Τὸ σκῆνός του μετεφέρθη ἐν πομπῇ ὑπὸ τῶν μητροπολιτῶν Νεοκαισαρείας Πολυκάρπου, Σμύρνης Χρυσοστόμου, Ἀγκύρας Γερβασίου καὶ Βιζύης Ἀνθίμου εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολήν, ἔνθα ἐτελέσθη ἡ κηδεία αὐτοῦ τὴν 2αν Μαρτίου, προεξάρχοντος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Γερμανοῦ Ε´, καὶ πάντων τῶν μελῶν τῆς συνόδου. Τὸν ἐπικήδειον ἐξεφώνησεν ὁ σχολάρχης Σελευκείας Γερμανός, σύντομον ἐπιτάφιον δὲ λόγον ὁ Σμύρνης Χρυσόστομος, χρηματίσας πρωτοσύγκελλος καὶ ἀνάστημά του. Ὁ τάφος του μεγαλοπρεπής, εὑρίσκεται ὄπισθεν τοῦ ἱεροῦ βήματος τοῦ ναοῦ τῆς ἁγίας Τριάδος Χάλκης, πλησίον πεφιλημένων του προσώπων.
Τὸ παράδειγμα τοῦ Κωνσταντίνου Ε´ ἀποτελεῖ τὴν μόνην, κατὰ τὴν περίοδον ἀπὸ τοΰ 1860 καὶ ἑξῆς, παῦσιν Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κατὰ τοὺς γενικοὺς κανονισμούς, ἄνευ τῆς ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου ὑποβολῆς τυπικῆς οἰκειοθελοῦς παραιτήσεως, ἥτις εἰς τοιαύτας περιστάσεις περιέσωζε τὰ προσχήματα.
Ὁ Θυατείρων Γερμανὸς (Στρηνόπουλος) γράφων κατὰ τὸ 1950 οὕτω πως ἐχαρακτήριζε τὸν Κωνσταντῖνον Ε´:
«Κωνσταντῖνος ὁ Ε´, καὶ ὡς Ἱεράρχης καὶ ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ἀπεδείχθη ἄξιος τῆς Ἐκκλησίας, ἥτις ἀνέδειξεν αὐτόν. Δὲν ἀνῆκεν εἰς τὰς χειμαρρώδεις ἐκείνας φύσεις, κι᾽ ὁποῖαι διὰ τῶν ἐκτάκτων, ἀλλ᾽ ἀσταθμήτων πολλάκις ἐκρήξεών των, καταπλήσσουν πρὸς στιγμήν, βαθύτερον ὅμως ἐξεταζόμεναι ἐλάχιστα ἀφίνουν ἴχνη τῆς διαβάσεώς των.
Κωνσταντῖνος ὁ Ε´ κατηνάλωσε μακρὰ ἔτη τῆς ζωῆς του εἰς τὴν πνευματικὴν καὶ ἐκκλησιαστικὴν μόρφωσιν. Χαρακτῆρος ἠπίου, τὸ ἐπισκοπικὸν ἔργον ἀντελήφθη ὄχι ὡς δεσποτικὸν ἀξίωμα, ἀλλ᾽ ὡς διακονίαν Χριστοῦ καὶ τὴν διακονίαν του, συμφώνως πρὸς τὴν ἐντολὴν τοῦ Ἀποστόλου «ἐπληροφόρησε» πάντοτε. Ἠγαπήθη λίαν εἰς ἀμφοτέρας τὰς Μητροπόλεις τὰς ὁποίας ἐποίμανε, καὶ ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐγνώριζε νὰ βαστάζῃ ὑψηλὰ τὸ Πατριαρχικὸν ἀξίωμα. Νῦν, ὅτε ὁ τότε τὴν Ἐκκλησίαν Κωνσταντινουπόλεως ἀνακυκῶν σάλος ἐκόπασε, δύναταί τις ἀφόβως νὰ εἴπῃ, ὅτι Κωνσταντῖνος ὁ Ε´ κατέχει διακεκριμένην θέσιν ὡς λόγιος καὶ ἀξιοπρεπής, ὡς εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος Ἱεράρχης».
Σώζονται δυὸ ἐπιθανάτια ἐπιγράμματα, τὸ ἓν ἐπιτύμβιον καὶ τὸ ἕτερον γεγραμμένον ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ τῆς Χάλκης Μ. Ι. Κεφάλα.
Βασίλειος Σταυρίδης
«Οἱ Οἰκουμενικοὶ Πατριάρχαι»
1860 – Σήμερον