Ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἦν ἀνὴρ ἐλλόγιμος καὶ μεγίστην ἀπελάμβανε τιμὴν ἐν τοῖς ἀνακτόροις. Ὑπῆρξε μαθητὴς τοῦ μακαρίου ἱερομάρτυρος Λουκιανοῦ, γενόμενος πρῶτα μὲν ἐπίσκοπος Βηρυττοῦ, κατόπι δὲ Νικομηδείας, ἔτη πολλὰ φαίνεται πρὸ τῆς ἐν Νίκαιᾳ συνόδου, καὶ ἐπαύθῃ τῷ 325 μὴ θελήσας νὰ ὑπογράψῃ τὴν τοῦ Ἀρείου καταδίκην.
Μετὰ παρέλευσιν ἑνὸς ἔτους, ὑπέβαλε βιβλίον μετανοίας καὶ ἔλαβε πάλιν τὴν ἐπισκοπὴν Νικομηδείας, ἐξώσας τὸν ἀντ᾽ αὐτοῦ χειροτονηθέντα Ἀμφίωνα. Φίλος τοῦ Ἀρείου διατελῶν, πολλὰ πράγματα παρέσχεν εἰς τὲ τὸν Ἀλέξανδρον καὶ εἰς τὸν πολύτλαν Παῦλον, διότι εἶχεν αὐτός τε καὶ ὁ ὁμοφρονῶν αὐτῷ Θεόδωρος Ἡρακλείας τὴν ἀξίωσιν ὅτι αὐτῶν κατὰ τὸ πλεῖστον ἡ γνώμη ἔπρεπεν ὡς γειτόνων νὰ ζητηθῇ διὰ τὴν τοῦ Παύλου χειροτονίαν. Πολὺ πιθανόν ἐστιν ὅτι καὶ διὰ δωροδοκίας ἐγένετο τοῦ Πατριαρχικοῦ θρόνου τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐγκρατὴς ὁ Εὐσέβιος, ὅν ὁ Θεοφάνης «τῶν κακῶν καταγώγιον» ὀνομάζει. Σωκράτης ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἱστοριογράφος λέγει ὅτι ὀλίγον χρόνον μετὰ τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ σύνοδον ζήσας ὁ Εὐσέβιος ἀπεβίωσεν.
Ἁρπάσας τὸν θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὁ Εὐσέβιος τρανῶς παρέβη τὸ δεύτερον ἤδη τὰ κατὰ τῆς μεταθέσεως τῶν ἐπισκόπων ὑπὸ τῶν ἱερῶν κανόνων ὑπαγορευόμενα. «Θαυμαστὸν δὲ οὐδὲν – γράφει Θεοδώρητος ὁ Κύρου – τοὺς οὕτω κατὰ τῆς τοῦ Μονογενοῦς μανέντας θεότητος ἀδεῶς τοὺς ἄλλους παραβῆναι νόμους». Ἐγκαθιδρυθεὶς ἐν τῷ θρόνῳ τῆς βασιλευούσης πόλεως καὶ παρὰ τῷ αὐτοκράτορι συνεχῶς φοιτῶν, οὐδὲ στιγμὴν ἐπαύσατο ραδιουργῶν τοὺς ὑπερμάχους τῆς ἐν Νικαίᾳ πίστεως. Πρόφασιν δὲ προβαλλόμενος ὅτι πόθον ἔχει νὰ ἵδῃ τὸν ἐν Ἱερουσαλὴμ οἰκοδομηθέντα ναόν, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Ἁγίαν Πόλιν, παραλαβὼν μεθ᾽ ἑαυτοῦ τὸν ἀρειανὸν ἐπίσκοπον τῆς ἐν Βιθυνίᾳ Νικαίας Θέογνιν ἢ Θεογόνιον, δι᾽ αὐτοκρατορικῶν ἐξόδων, ἁμαξῶν καὶ θεραπείας τὴν ὁδοιπορίαν ποιούμενος.
Διελθὼν διὰ τῆς Ἀντιοχείας καὶ παρὰ τοῦ εὐσεβοῦς αὐτῆς πατριάρχου Εὐσταθίου τυχὼν ἀδελφικῆς φιλοφροσύνης καὶ δεξιώσεως, μετέβη εἰς Ἱεροσόλυμα, συνεννοηθεὶς δ᾽ ἐκεῖ μετὰ τῶν ὁμοφρόνων αὐτῷ ἐπισκόπων Εὐσεβίου Καισαρείας, Πατροφίλου Σκυθοπόλεως, Ἀετίου Λύδδης καὶ Θεοδότου Λαοδικείας, ἀνέβη εἰς Ἀντιόχειαν καὶ καθήρεσεν ὁ δείλαιος τὸν ἱερὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον Εὐστάθιον, σκευωρήσας κατ᾽ αὐτοῦ συκοφαντίαν ἐπὶ μοιχείᾳ, μετὰ τῶν ὁμοίων αὐτῷ «Γύναιον ἑταιρικὸν τὴν ὥραν ἀπεμπωλοῦν μισθωσάμενοι». Ἐξορισθέντος τοῦ Εὐσταθίου εἰς ἰλλυρικήν τινα πόλιν, ἐχειροτόνησεν ὁ Εὐσέβιος μετὰ τῶν ἀρειανῶν ἕτερον αὐτοῖς ὁμόφρονα.
Ἕν γεγονὸς ἐπὶ τῆς πατριαρχείας Εὐσεβίου ἀναφέρει ὁ Κεδρηνός, ὅτι ἐπ᾽ αὐτοῦ συνεπληρώθη τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας ἡ οἰκοδομή, καὶ ταύτης ἐτέλεσε τὰ ἐγκαίνια. Τότε δ᾽ ἐκομίσθησαν ἐξ Ἀντιοχείας καὶ κατετέθησαν ἐν τῷ ναῷ τούτῳ τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου μάρτυρος Παμφίλου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ Θεοδούλου, Πορφυρίου καὶ Παύλου.
Μανουήλ Ι. Γεδεών
«Πατριαρχικοὶ πίνακες»