Ἀριθμ.κειμένου: 2
(3 Μαρτίου 2014)
***
ΚΡΙΣΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΙΝΗΝ ΔΙΑΘΗΚΗΝ
Ἐξοχώτατε κύριε Πρόεδρε τῆς Οὑγγρικῆς Δημοκρατίας,
Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρόεδρε τῆς Ἀκαδημίας,
Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Ἀκαδημαϊκοί,
Ἱερώτατοι ἐκκλησιαστικοί ἄρχοντες,
Ἐκλεκτοί ἐκπρόσωποι τῶν γραμμάτων καί τῶν τεχνῶν,
Μετά βαθείας συγκινήσεως καί συνοχῆς καρδίας λαμβάνομεν τόν λόγον ἐνώπιον ὑμῶν τῶν διακεκριμένων ἐργατῶν τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τέχνης, ἵνα ἐκφράσωμεν τάς θερμάς εὐχαριστίας τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διά τήν προσγενομένην ἡμῖν ὑψίστην τιμήν τῆς προσκλήσεως ἡμῶν ἵνα ὁμιλήσωμεν πρός ὑμᾶς ἐν τῷ ἱερῷ τούτῳ ἱδρύματι τῆς σοφίας τῆς Οὑγγαρίας καί τῆς κατακοσμήσεως τῶν ἠθῶν τοῦ εὐλογημένου λαοῦ αὐτῆς.
Στρεφόμενοι εἰς ἀναζήτησιν τοῦ ὠθήσαντος ὑμᾶς εἰς τοιαύτην ἀπόφασιν λόγου ἐπισημαίνομεν δύο πιθανά αἴτια: πρῶτον, τήν εὔλογον ἐκτίμησιν ὑμῶν πρός τό ἀδιάκοπον ἔργον προσφορᾶς καί μαρτυρίας ἐπί δεκαεπτά καί πλέον αἰῶνας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τοῦ ὁποίου θείᾳ συνάρσει ἀπό 23ετίας προκαθήμεθα, καί τῆς προσφορᾶς αὐτοῦ καί πρός τήν Οὑγγαρίαν εἰς τόν ἐκχριστιανισμόν τοῦ λαοῦ αὐτῆς διά τῆς ἀποστολῆς τῶν Ἁγίων Ἰσαποστόλων Κυρίλλου καί Μεθοδίου καί, δεύτερον, τήν εὐγένειαν καί λεπτότητα τῶν ὑμετέρων αἰσθημάτων, διά τῶν ὁποίων ἀντιλαμβάνεσθε καί ἐπιβραβεύετε τάς ἀγαθάς προθέσεις τῆς ἡμετέρας Μετριότητος ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.
Ἐκφράζομεν, λοιπόν, τάς ἐκ βαθέων εὐχαριστίας ἡμῶν τόσον διά τήν ὑψίστην αὐτήν τιμήν ὅσον καί διά τήν παραχώρησιν τοῦ δυσπροσίτου τούτου καί ὑψηλοῦ βήματος, ἀπό τοῦ ὁποίου ἐκχύνεται ὁ πλήρης ἀγάπης καί ἁπλότητος λόγος ἡμῶν πρός τάς πλήρεις ἀγαθῶν αἰσθημάτων καρδίας σας. Ὁ δέ λόγος ἡμῶν διαβεβαιοῖ ὑμᾶς ὅτι ἀποδεχόμεθα τήν ὑψίστην αὐτήν τιμήν ὡς ἀπονεμομένην πρός τό εἰς ὅ ἀληθῶς ἀνήκει Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, τό ὁποῖον ἐπί μακράν σειράν αἰώνων διακονεῖ τήν ἀνθρωπότητα ὑπό ποικίλας συνθήκας ἀνέσεως ἤ θλίψεως, δόξης ἤ ἀτιμίας, σταυρώσεως ἤ ἀναστάσεως, εἰρήνης ἤ πολέμου, καί πάσης ἄλλης καταστάσεως, μή ὑποστέλλον οὐδ᾽ ἐπί στιγμήν τόν φάρον τοῦ φωτός τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, ὡς καί ὑμεῖς οἱ τῆς ἱστορίας καί πάσης ἐπιστήμης ἐντριβεῖς γνῶσται πλήρως γνωρίζετε.
Διότι ἡ Ἀκαδημία Ἐπιστημῶν τῆς Βουδαπέστης, τῆς ὁποίας ὑμεῖς τόν οἴακα εὐθύνετε λαμπρῶς, συγκαταλέγει μεταξύ τῶν μελῶν αὐτῆς τούς κορυφαίους τῶν κορυφαίων ἑκάστου κλάδου τοῦ ἐπιστητοῦ καί ἐπιτελεῖ σοβαρώτατον ἔργον. Τό ἔργον τοῦτο, ἀναφερόμενον εἰς τήν πρόοδον τῆς ἐπιστημονικῆς γνώσεως καί εἰς τήν περισυλλογήν, διάσωσιν καί ταξινόμησιν τῆς πολιτιστικῆς κληρονομίας τοῦ Οὑγγρικοῦ Ἔθνους, διεξαγόμενον δέ ἐν συναισθήσει τῆς ὑπευθυνότητος τῆς κρίσεως μετ᾽ ἀντικειμενικότητος καί ἐμβριθείας, ἔχει ἀποσπάσει τήν καθολικήν ἀναγνώρισιν.
Ἡμεῖς οἱ θνητοί δρομαῖοι ὡς πρόσωπα ἐρχόμεθα καί παρερχόμεθα. Τά μεγάλα ὅμως ἔργα ἀπαιτοῦν ὁμαδικήν καί διηνεκῆ τήν προσπάθειαν. Τοιοῦτον μέγα, διό καί συλλογικόν, τό ἔργον τῆς τε τιμώσης Ἀκαδημίας καί τοῦ τιμωμένου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Ἡγούμενοι πατρικῶς, χάριτι τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, τοῦ τελευταίου, ἐκφράζομεν τήν χαράν καί εὐαρέσκειαν ἡμῶν διά τήν σημερινήν συνάντησιν, ἐν χώρῳ καί ἐν πνεύματι, τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας, ἥν ἐκπροσωπεῖτε ἀξίως, μετά τῆς Ὀρθοδόξου διακονίας, ἥν ἡμεῖς ἐπιτελοῦμεν Χάριτι καί Ἐλέει Θεοῦ κατά τό ἐφ᾿ ἡμῖν.
Αἰσθανόμεθα ὅτι διά τῆς σημερινῆς τιμῆς συντάσσεσθε ὁμολόγως καί συνευδοκεῖτε πρός τήν πρόοδον καί ὁλοκλήρωσιν τοῦ ἐπιμόχθου ἔργου, τό ὁποῖον ἐπιτελοῦμεν. Διότι τό ἔργον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὑπερβαῖνον τόπους καί χρόνους, εἶναι οἰκουμενικόν καί συνεχές καί ἀποβλέπει εἰς τήν ἔν τε τῷ παρόντι βίῳ καί ἐπέκεινα τοῦ χρόνου δικαίωσιν τοῦ ἀνθρώπου. Τό κήρυγμα τῆς ἀληθείας καί τῆς μετανοίας, ἡ προβολή τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ παραμυθία τῶν ψυχῶν, ἡ μετά διακρίσεως καταλλαγή λαῶν καί Ἐκκλησιῶν, ἡ μετ᾿ ἀφθονίας παροχή πνευματικῆς τροφοδοσίας, ἡ ἐπίτευξις διαλόγου ἀκόμη καί ὅταν ἡ ἀντιμωλία εἶναι δυσχερής, συντελοῦν εἰς τήν τελείωσιν τοῦ ἀνθρώπου καί ἀποτελοῦν τό κυριώτερον καί σπουδαιότερον μέρος τῆς ἀποστολῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀποτελοῦν τό ἔργον τῆς ἀενάου πορείας αὐτοῦ, κατά τήν ἐντολήν τοῦ Κυρίου πρός τούς ἀνά τούς αἰῶνας μαθητάς Αὐτοῦ «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη… διδάσκοντες τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν…» (Ματθ. 28, 19-20).
Μή ἔχοντες δέ λόγον ἐπιστήμης ἵνα προσφέρωμεν ὡς ἀντίδωρον πρός ὑμᾶς, καί ἵνα μή τοῦ βήματος κατέλθωμεν ἄνευ ἀντιπροσφορᾶς τινος ἐλαχίστης, ἐπελέξαμεν ὅπως ἐκθέσωμεν κατά τό ἔθος εἰς τήν ἀγάπην σας ὡρισμένας ἁπλᾶς σκέψεις περί τοῦ ἑορτολογικῶς ἐπικαίρου διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν θέματος «Κρίσις καί διάκρισις εἰς τήν Καινήν Διαθήκην», ἀφοῦ προηγουμένως προσθέσωμεν ὀλίγα τινά περί τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου καί τῆς διαχρονικῆς ἀποστολῆς αὐτοῦ.
Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον εἶναι θεσμός λειτουργῶν εἰς τήν ἕδραν του πλέον τῶν 1700 ἐτῶν. Διά τοῦ τρίτου κανόνος τῆς Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, συνελθούσης ἐν Κωνσταντινουπόλει τό 381 μ.Χ., καί διά τοῦ 28ου τοιούτου τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, συνελθούσης ἐν Χαλκηδόνι, τό 451 μ.Χ., ὡρίσθη ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ὑπό τῶν Πατέρων Ἀνατολῆς καί Δύσεως, ὑπό τοῦ συνόλου τῆς Ἐκκλησίας δηλαδή, ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ἔχει τά πρεσβεῖα τιμῆς καί εὐθύνης ἴσα πρός τόν Ἐπίσκοπον τῆς Ρώμης, ἀπό τοῦ σχίσματος δέ καί ἐφεξῆς, ἔχει οὗτος τήν πρωτόθρονον θέσιν μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν. Ὡς πρωτόθρονος μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων ἀναγνωρίζεται καί τιμᾶται ὑπ᾽ αὐτῶν καί ὑπό πάντων ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως καθ᾽ ὅλην τήν διάρκειαν τῆς Βυζαντινῆς καί τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί μέχρι σήμερον, στοιχούντων ἁπάντων τῇ ἀπαραβιάστῳ ἐκκλησιαστικῇ κανονικῇ τάξει καί παραδόσει. Μάλιστα δέ ὅλαι αἱ Χριστιανικαί Ἐκκλησίαι, ὅλαι αἱ Θρησκεῖαι καί ὅλαι αἱ Κυβερνήσεις τῶν Χριστιανικῶν ἤ μή Κρατῶν τοῦ κόσμου, τά ὁποῖα ἐπεσκέφθησαν οἱ ἑκάστοτε Οἰκουμενικοί Πατριάρχαι, ὑπεδέχθησαν αὐτούς ὑπό τήν ἰδιότητα αὐτῶν ταύτην.
***
Μετά τήν συνοπτικήν ταύτην ἔκθεσιν περί τῆς θέσεως, φύσεως καί ἀποστολῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀποστολῆς ἀγαπητικῆς διακονίας οὐχί ἐξουσιαστικῆς αὐθεντίας, ἀλλά κενωτικῆς μαρτυρίας, ἐρχόμεθα εἰς τό κύριον θέμα τό ὁποῖον ἐπιθυμοῦμεν ἵνα ἐκθέσωμεν εἰς τήν ἀγάπην σας, ἐκφράζοντες τό φρόνημα τῶν ἡμερῶν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἰς τήν ὁποίαν εἰσῆλθεν ἤδη ἡ Ὀρθόδοξος ἡμῶν Ἐκκλησία καί τό ἀνά τήν οἰκουμένην θεοφιλές ποίμνιον αὐτῆς.
Ὁ λόγος, λοιπόν, διά τήν «Κρίσιν καί τήν διάκρισιν εἰς τήν Καινήν Διαθήκην».
Εἰς τήν Καινήν Διαθήκην, ἐπανειλημμένως, χρησιμοποιεῖται ἡ λέξις κρίσις καί τό ρῆμα κρίνειν ὑπό διαφορετικήν ἑκάστοτε ἔννοιαν. Οὕτω βλέπομεν τόν Ἰησοῦν Χριστόν νά λέγῃ ὅτι δέν ἦλθεν εἰς τήν γῆν ἵνα κρίνῃ, ἀλλά ἵνα σώσῃ τόν κόσμον. Παραλλήλως, ἀκούομεν Αὐτόν συμβουλεύοντα τούς ἀκροατάς Του νά μή κρίνουν ἵνα μή κριθοῦν. Εἰς ἀμφοτέρας τάς περιπτώσεις τό ρῆμα κρίνειν χρησιμοποιεῖται μέ τήν ἔννοιαν τῆς ἐκφράσεως ἀποδοκιμασίας διά τόν κρινόμενον. Εἰς ἕτερον σημεῖον ἀναφέρεται ὅτι ὁ Πατήρ τήν κρίσιν δέδωκε τῷ Υἱῷ. Εἰς τό Σύμβολον τῆς Πίστεως ἀναφέρεται ὅτι ἀναμένομεν πάλιν ἐρχόμενον τόν Κύριον Ἰησοῦν, ἵνα κρίνῃ ζῶντας καί νεκρούς. Σχετικῶς ἀναγιγνώσκεται ἐπ᾿ ἐκκλησίας αὐτάς τάς ἡμέρας τό Εὐαγγέλιον τῆς μελλούσης κρίσεως. Ἐκεῖ ἀναφέρεται ὅτι ἡ κρίσις θά συνίσταται εἰς τόν διαχωρισμόν τῶν ἀνθρώπων εἰς δύο ὁμάδας. Τήν τῶν σωζομένων, τοποθετουμένων εἰς τά δεξιά, καί τήν τῶν ἀπολλυμένων, τοποθετουμένων εἰς τά ἀριστερά. Κριτήριον ἐπί τῇ βάσει τοῦ ὁποίου θά γίνῃ ἡ τοποθέτησις ἑκάστου εἰς τά δεξιά ἤ εἰς τά ἀριστερά εἶναι ἡ ἀγάπη μέ τήν ὁποίαν ἤ χωρίς τήν ὁποίαν συμπεριεφέρθη ἕκαστος πρός τούς συνανθρώπους του. Ἡ ὅλη σκηνή τῆς μελλούσης κρίσεως, ὡς περιγράφεται, δίδει τήν ἐντύπωσιν τῆς ἐκδόσεως ὑπό τοῦ Κριτοῦ μιᾶς ἀποφάσεως δικαστικῆς φύσεως, ἡ ὁποία καθ᾿ ὅσον ἀφορᾷ εἰς τούς εἰς τά ἀριστερά εἶναι καταδικαστική καί καθ᾿ ὅσον δ᾿ ἀφορᾷ εἰς τούς ἐκ δεξιῶν εἶναι ἀθωωτική καί ἐπιβραβευτική. Ἡ ἄποψις αὕτη φαίνεται συγκρουομένη πρός τόν λόγον τοῦ Κυρίου, ὅτι δέν ἦλθεν ἵνα κρίνῃ, ἀλλ᾿ ἵνα σώσῃ τόν κόσμον. Ὑποστηρίζεται ὑπό τινων ὅτι μέχρι τῆς μελλούσης κρίσεως ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐνεργεῖ πᾶν ὅ,τι δύναται χωρίς νά παραβιάσῃ τήν ἐλευθερίαν τοῦ ἀνθρώπου διά τήν σωτηρίαν αὐτοῦ καί κατά τήν μέλλουσαν κρίσιν ἀποφαίνεται περί τῆς κατατάξεως ἑκάστου ἀνθρώπου εἰς τούς σωζομένους ἤ μή, ἐπί τῇ βάσει τοῦ τρόπου τῆς ζωῆς του.
Ἡ ἀγάπη ὅμως τοῦ Θεοῦ οὐδέποτε ἐκπίπτει.
Κατά τούς Ἁγίους Πατέρας τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ περιβάλλει ἀκόμη καί τούς μή σωζομένους. Ὁ Θεός εἶναι ἀναλλοίωτος καί εἶναι, ὅπως μαρτυρεῖ καί ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης, Ἀγάπη κατά τήν ἀναλλοίωτον φύσιν Του.
Ἑπομένως, ἡ μέλλουσα κρίσις τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι καταδικαστική ἀπόφασις ἀντίθετος πρός τήν ἀγάπην καί τήν συγχώρησιν τήν ὁποίαν παρέχει γενναιοδώρως ὁ Ἐλθών εἰς τήν γῆν ἵνα σώσῃ τόν κόσμον Ἰησοῦς Χριστός. Εἶναι διαπιστωτική πρᾶξις τῆς προσωπικῆς ἐπιλογῆς ἑκάστου ἀνθρώπου ὡς πρός τήν ἀγάπην του πρός τόν Θεόν καί τούς συνανθρώπους του. Δέν εἶναι ἡ συγκεκριμένη ἁμαρτία καθ’ ἑαυτήν, ἀνεξαρτήτως τῆς ἀγάπης, ἡ ὁδηγοῦσα εἰς τήν ἀπώλειαν, διότι αὐτή δύναται διά τῆς συγχωρήσεως νά ἀποσβεσθῇ καί νά καταστῇ ἀνύπαρκτος, οὔτε εἶναι ἡ ἀπώλεια τιμωρία διά τήν ἁμαρτίαν, διότι ὁ Ἰησοῦς Χριστός συγχωρεῖ τάς ἁμαρτίας, αἴρει αὐτάς, καθαίρει τόν ἄνθρωπον καί λευκαίνει αὐτόν «ὑπέρ χιόνα» κατά τόν ψαλμῳδόν Δαυΐδ.
Ἀλλά, βεβαίως, αὐτή ἡ συγχώρησις προϋποθέτει ἐλεύθερον αἴτημα τοῦ ἁμαρτωλοῦ, διότι ὁ Θεός εἰς οὐδεμίαν περίπτωσιν ἐπιθυμεῖ νά παραβιάσῃ τήν ὑπό τοῦ ἰδίου δοθεῖσαν εἰς τόν ἄνθρωπον ἐλευθερίαν ἐπιλογῆς.
Τό ἐμπόδιον εἶναι ἡ ἀντίθεσις τῆς ψυχῆς πρός τήν ἀγάπην!
Εἶναι σαφής ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «Ἐφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε», καί, ἀντιστοίχως, ἐφ᾿ ὅσων δέν ἐποιήσατε ἀγάπην πρός τόν συνάνθρωπόν σας, οὔτε πρός ἐμέ ἐποιήσατε αὐτήν. Ὡς διευκρινεῖ συναφῶς ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἐάν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καί τῶν ἀγγέλλων […] ἐάν ἔχω προφητείαν […] ἐάν ἔχω πάσαν τήν πίστιν […] ἐάν ψωμίσω πάντα τά ὑπάρχοντα […] ἐάν παραδῶ τό σῶμά μου ἵνα καυθήσομαι, ἀγάπην δέ μή ἔχω, οὐδέν ὠφελοῦμαι». (Κορ. Α΄ ιγ΄,1-4) Δηλαδή, ἡ ἐκτέλεσις πολλῶν ἀρετῶν χωρίς ἀγάπην δέν εἶναι πρόξενος τῆς σωτηρίας, ἀλλ᾿ ἀντιθέτως, κρίσεως καί κατακρίσεως.
Βλέπομεν συμπερασματικῶς ὅτι ἡ μέλλουσα κρίσις δέν εἶναι «κρίσις» καταδικαστική, δηλαδή καταδικαστική ἀπόφασις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλά διάκρισις, ἤτοι διαχωρισμός τῶν ἀνθρώπων εἰς τούς θέλοντας καί εἰς τούς μή θέλοντας τήν κοινωνίαν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ὁ Διακρίνων αἴτιος τῆς ἀποφάσεως, ἀλλά ὁ κρινόμενος καί δέν παύει ὁ Θεός νά ἀγαπᾷ ἕκαστον πλάσμα Αὐτοῦ. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ δέν παύει νά συνέχῃ τά σύμπαντα, ἀκόμη καί τούς μή δεχομένους αὐτήν ἀνθρώπους.
Κατά τήν Ὀρθόδοξον, λοιπόν, κατανόησιν τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ μέλλουσα κρίσις εἶναι διάκρισις τῆς θέσεως εἰς τήν ὁποίαν ἕκαστος ἄνθρωπος ἐλευθέρως καί αὐτοβούλως ἔχει τοποθετήσει ἑαυτόν ἔναντι τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεόν, ἡ ὁποία ἐξωτερικεύεται ὡς ἀγάπη πρός τόν συνάνθρωπον. Ἡ σωτηρία, δηλαδή ἡ συμμετοχή εἰς τόν αἰώνιον δεῖπνον τῆς Βασιλείας, χαρίζεται εἰς τούς ἐναρμονιζομένους πρός τήν ἀγάπην. Τόν δεῖπνον αὐτόν ἀποστρέφονται ἑκουσίως καί ἐλευθέρως οἱ μή ἀρεσκόμενοι εἰς τήν ἀγάπην. Δέν εἶναι ὁ Θεός Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος καταδικάζει αὐτούς εἰς τήν ἀπώλειαν, ἀλλά αὐτοί οἱ ἴδιοι οἱ ὁποῖοι μή δεχόμενοι τήν τροφήν τῆς ἀγάπης αὐτοπεριορίζονται εἰς τόν θανατηφόρον κλοιόν τῆς ἐγωκεντρικῆς των ὑπάρξεως καί συνακολούθως κρίνονται καί αὐτοτοποθετοῦνται ἐξ εὐωνύμων. Ὅπως ἀναφέρει εἷς τῶν συγγραφέων τῆς Φιλοκαλίας, ὁ Θεός δέν εἶναι συναλλάκτης, δέν ἀμείβει δηλαδή τόν ἄνθρωπον μετρῶν τάς ἀρετάς του καί τά πνευματικά κατορθώματά του, ἀλλά χαρίζει εἰς αὐτόν πλουσίως τήν ἀγάπην Του, ἐφ᾿ ὅσον διαπιστώσει ὅτι ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου στρέφεται πρός τήν ἀναζήτησίν Του. Σχετική ἡ παραβολή τῶν ἐργατῶν τοῦ ἀμπελῶνος, οἱ ὁποῖοι ἠμείφθησαν ὅλοι διά πλήρους ἡμερομισθίου, ἄν καί εἰργάσθησαν διαφορετικόν ἀριθμόν ὡρῶν ἕκαστος, εἰκονίζει τήν ἀγάπην του Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος παρέχει εἰς τούς ἀγαπῶντας Αὐτόν δωρεάν τήν ἀγάπησίν Του καί τήν υἱοθεσίαν Του. Ἡ δωρεάν ἤ «κατά χάριν», κατά τήν ἐκκλησιαστικήν ὁρολογίαν, παροχή ὑπό τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον τοῦ ἀγαθοῦ τῆς βασιλείας καί ἡ συμμετοχή εἰς τόν προσφερόμενον Δεῖπνον προϋποθέτει τήν ὑπό τοῦ ἀνθρώπου ἀποδοχήν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία προσφέρει τόν ἐν λόγῳ Δεῖπνον.
Οἱ ἀρνηθέντες νά συμμετάσχουν εἰς τόν Δεῖπνον, οἱ ἀπορρίψαντες τήν πρόσκλησιν τοῦ Οἰκοδεσπότου διά δωρεάν συμμετοχήν εἰς αὐτόν, οἰκειοθελῶς τοποθετοῦν ἑαυτούς ἐκτός τῆς ὁμηγύρεως τῶν σωζομένων, διότι ἀρνοῦνται τήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ. Καί τότε, «Θεοῦ ὑπάρχοντος κριτοῦ, οὐ σπουδή, οὐ τέχνη, οὐ δόξα, οὐ φιλία, εἰ μή ἡ ἐξ ἔργων, ἡ ἐκ μόνης τῆς ἀγάπης, ἰσχύς ἐξισχύσει εἰς σωτηρίαν… ἀληθείας ἐλεγχούσης καί δειλίας κατεχούσης» τήν ψυχήν κατά τήν ἐμφάνισίν της ἐνώπιον τοῦ Δικαίου Κριτοῦ, τῆς παντοδυνάμου ἀγάπης, ὅτε «ἡλικία μία οἱ πάντες γενήσονται καί πάντων τά κρυπτά φανερά παρίστανται». Κρίσις εἶναι ἡ ἔμπρακτος δοκιμή τῆς ἀγάπης. Διάκρισις εἶναι ἡ ἐφαρμογή τῆς ἀγάπης πρός πάντας.
Τήν κρίσιν ἐπιγραμματικῶς ἀναλύει ὁ Μέγας Βασίλειος λέγων: «Τήν τῆς κρίσεως ἡμέραν καί τῆς κατ᾿ ἀξίαν τῶν ἑκάστῳ πεπλημμελημένων ἀνταποδόσεως, ἐπισκοπῆς εἶπεν ἡμέραν, ἥν τούτοις ἀπειλεῖ, ὅτι ἡ θλῖψις ἡμῶν πόρρωθεν ἥξει» (Εἰς τόν Προφήτην Ἠσαΐαν, κεφ. 10, P.G. 30, 528B). Τήν διάκρισιν ἐξηγεῖ ὁ ἕτερος τῆς Καππαδοκίας Φωστήρ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὁμιλῶν περί τῆς ἐκ διακρίσεως ἀγάπης καί ἐμπειρικῶς προτρέπων τόν ὑπομένοντα διωγμούς καί κατατρεγμούς ἀδίκως Κανδινιανόν: «Γενέσθαι μεθ᾿ ἡμῶν ποτε καί Θεοῦ, καί τῆς τῶν διωκομένων εἶναι μερίδος, καί μή τῆς τῶν διωκόντων· ἐπειδή τό μέν καιροῦ φορᾷ παρασύρεται, τό δέ ἀθάνατον ἔχει τήν σωτηρίαν» (Ἐπιστολή Ι΄, Κανδινιανῷ, P.G. 37, 41A) .
Ἡ τοιαύτη κατανόησις τῆς Εὐαγγελικῆς διδασκαλίας ἔχει, ὡς εἰκός, μεγάλην πρακτικήν σημασίαν, διότι ἡ προσπάθεια τῆς διορθώσεως τῶν κοινωνιῶν δέν δύναται νά ἐπιτύχῃ διά τῆς μεθόδου τῆς βίας καί τοῦ ἐξαναγκασμοῦ καί τῆς ἐγωκεντρικῆς ἐνδοστρεφείας. Διά νά ἐπέλθῃ ἡ βελτίωσις τῶν κοινωνιῶν πρέπει νά στρέψωμεν τό ἐνδιαφέρον αὐτῶν πρός τήν ἔμπρακτον ἀγάπην. Ἡ σημερινή μεγάλη οἰκονομική καί ἠθική κρίσις δέν δύναται νά ἀντιμετωπισθῇ ἐάν μή στραφῶμεν πρός τήν ἀγάπην τοῦ πλησίον καί τοῦ Θεοῦ. Ἡ στροφή αὐτή ὠφελεῖ τούς ἀγαπῶντας τόσον κατά τήν παροῦσαν ἐπίγειον ζωήν ὅσον καί κατά τήν εἰς τά ἔσχατα μέλλουσαν κρίσιν.
Ὑπ᾿ αὐτήν τήν ἔννοιαν ἐξηγεῖται καί ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «Ὁ πταίσας ἐν ἑνί γέγονε πάντων ἔνοχος», διότι τό πταῖσμα, ἡ παράβασις τῆς ἐντολῆς, δέν ἀξιολογεῖται δικανικῶς, ἀλλά προσωπικῶς. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος παραβαίνει τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ ἀρνεῖται τήν κοινωνίαν τῆς προσωπικῆς ἀγάπης μετ᾿ Αὐτοῦ. Ἑπομένως, δέν ἔχει σημασίαν ποίαν ἐντολήν παρέβη καί πόσας φοράς παρέβη αὐτήν, ἀλλά τό γεγονός ὅτι ἀντιτίθεται πρός τό πρόσωπον, δηλαδή πρός τήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ ἤ τοῦ συνανθρώπου. Κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπον σκεπτόμενοι πειθόμεθα ὅτι ἡ κρίσις τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι δικανική καί ποσοτική. Δέν στηρίζεται εἰς τήν καταμέτρησιν ἀγαθοεργιῶν καί παραβάσεων, ἀλλά εἰς τήν στάθμισιν, τοὐτέστιν εἰς τήν διάκρισιν, ἐάν ὑπάρχῃ ἀγάπη εἰς τήν σχέσιν ἀνθρώπου καί Θεοῦ, ἀνθρώπου καί συνανθρώπου. Ἄν ὑπάρχῃ ἀγάπη αὐτοθρόως ὁ ἀγαπῶν αἰτεῖται συγγνώμην διά τήν λύπην τήν ὁποίαν προεκάλεσεν εἰς τό ἀγαπώμενον πρόσωπον καί λόγῳ τῆς ἀμοιβαιότητος τῆς ἀγάπης λαμβάνει αὐτήν. Ἀντιθέτως, ἄν αἰτῆταί τις συγγνώμην ἐξ ἰδιοτελείας χωρίς ἀγάπην, δέν λαμβάνει αὐτήν.
***
Φίλοι ἀκροαταί,
Ἡ ἀγάπη ἐκδηλοῦται συνήθως εἰς τάς διαπροσωπικάς σχέσεις, ἀλλά δύναται νά κατευθύνηται καί πρός ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπότητα. Ἡ λῆψις μέτρων ὑπέρ τῶν ἀναξιοπαθούντων ἐκ στοργῆς πρός αὐτούς εἶναι ἐξ ἴσου εὐάρεστος τῷ Κυρίῳ. Ταῦτα ἔχουσα ὑπ᾿ ὄψιν ἡ ἡμετέρα Μετριότης καί τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἔχομεν ἀποδυθῆ εἰς μίαν προσπάθειαν προστασίας τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ἐπ᾿ ἀγαθῷ τῶν κινδυνευόντων νά ὑποστοῦν τάς καταστρεπτικάς συνεπείας τῶν ἀκραίων καιρικῶν φαινομένων καί τῆς ὑποβαθμίσεως τῆς δυνατότητος ἀειφορίας αὐτοῦ.
Ὅπως εἶναι γνωστόν, τό φυσικόν περιβάλλον διά τῆς Προνοίας τοῦ Θεοῦ ἔχει δημιουργήσει οἰκοσυστήματα, εἰς τά ὁποῖα τά αὐτά πάντοτε ὑλικά στοιχεῖα, κατόπιν μιᾶς ἐπαναλαμβανομένης – ἐντός χρόνου ὡρισμένου κύκλου – διαδικασίας συντηροῦν τήν ζωήν. Τά οἰκοσυστήματα ταῦτα ἀντέχουν περιωρισμένου βαθμοῦ διακυμάνσεις τῶν στοιχείων ἐκ τῶν ὁποίων ἀποτελοῦνται. Ὁ ἄνθρωπος, ἐπί παραδείγματι, δύναται νά ζήσῃ μόνον ὅταν ἀναπνέῃ ἀτμοσφαιρικόν ἀέρα ἀποτελούμενον ἀπό συγκεκριμένον ποσοστόν ὀξυγόνου, διοξειδίου ἄνθρακος καί λοιπῶν ἀερίων. Τό ποσοστόν αὐτό δέν εἶναι ἀπολύτως ὡρισμένον, ἀλλά καί δέν δύναται νά διακυμαίνεται πέραν ὡρισμένου ὁρίου, διότι αὐξομειώσεις πέραν αὐτοῦ καθιστοῦν ἀδύνατον τήν ἀνθρωπίνην ζωήν.
Εἶναι, λοιπόν, αὐτονόητον ὅτι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος διαταράσσει τήν κανονικήν σύνθεσιν τοῦ ἀτμοσφαιρικοῦ ἀέρος θέτει εἰς κίνδυνον τήν ὑγείαν καί τήν ζωήν τῶν συνανθρώπων, οἱ ὁποῖοι θά εἰσπνεύσουν τόν ἀέρα τοῦτον. Ἡ πρᾶξις αὐτή τῆς διάκινδυνεύσεως τῆς ὑγείας καί τῆς ζωῆς εἶναι ἀντίθετος τῆς ἀγάπης. Ἡ προσπάθειά μας συνίσταται εἰς τό νά διεγείρωμεν τήν προσοχήν τῶν λαῶν ἐπί τοῦ ὅτι ἡ ρύπανσις τοῦ ἀέρος εἶναι ἐπικίνδυνος διά πάντα ἄνθρωπον καί, ἑπομένως, ἠθικῶς ἀποκρουστέα.
Βεβαίως, φαίνεται εἰς πολλούς ὡς ἀναποτελεσματική ἡ μέθοδος τῆς βελτιώσεως τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος διά τῆς εὐαισθητοποιήσεως τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά εἶναι ἡ μόνη ἡ ὁποία δύναται νά κινητοποίησῃ τούς πληθυσμούς καί μέσῳ τῆς ὑπ΄αὐτῶν ἀσκηθησομένης πρός τάς Κυβερνήσεις πιέσεως νά ὁδηγήσῃ εἰς τήν λῆψιν μέτρων μειώσεως τῶν μεγεθῶν τῆς ρυπάνσεως, ὡς, ἄλλωστε, βλέπομεν νά γίνεται.
Εἶναι ἀληθές ὅτι οἱ μεγαλύτεροι ρυπανταί δέν ἔχουν ἀποδεχθῆ εἰς ἱκανοποιητικόν βαθμόν τό χρέος αὐτῶν ὅπως μειώσουν κατά πολύ τούς ἐκπεμπομένους ρύπους. Ἡ ζύμωσις ὅμως τῶν κοινωνιῶν μετά τῶν σχετικῶν ἰδεῶν προχωρεῖ.
Ἄλλος τρόπος ἐπικινδύνου βλάβης τοῦ περιβάλλοντος εἶναι ἡ καταστροφή συγκεκριμένων οἰκοσυστημάτων, ὡς τῶν δασῶν, τῶν θαλασσῶν, τῶν ἐπιγείων καί ὑπογείων ὑδάτων – ποταμῶν καί πηγῶν -.
Ὡς καί προκειμένου περί τῆς ρυπάνσεως, οὕτω καί προκειμένου περί τῆς καταστροφῆς τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος τό κυριώτερον αἴτιον εἶναι ἀμέσως ἤ ἐμμέσως ἡ ἀνθρωπίνη συμπεριφορά.
Διά τοῦτο καί πάλιν ἡ προσπάθειά μας συνίσταται εἰς τήν εὐαισθητοποίησιν τῶν ἀνθρώπων τόσον ὡς προσώπων , ὅσον καί ὡς κοινωνιῶν διά τήν ἀνάγκην τοῦ σεβασμοῦ πρός τό φυσικόν περιβάλλον, τό δῶρον τοῦτο τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον χρειάζεται διά τήν ἐντός αὐτοῦ ἀνάπτυξιν τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου.
Ἡ μέθοδος τῆς εὐαισθητοποιήσεως τοῦ ἀνθρώπου διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος εἶναι παναρχαία. Ὁ Ἡρόδοτος ἀναφέρει ὅτι εἰς μίαν χώραν, τήν Μεσοποταμίαν, τήν ὁποίαν διέσχιζε ποταμός, οἱ κάτοικοι ἐπίστευον ὅτι ἦτο ἐντολή τοῦ Θεοῦ νά μή ρυπαίνουν τόν ποταμόν. Ὁ ἴδιος βεβαίως ὁ Ἡρόδοτος ἀπεμυθοποίει τήν πίστιν ταύτην, λέγων ὅτι ἐπρόκειτο περί κανόνος ὑγιεινῆς περιβληθέντος τόν χαρακτῆρα τῆς θείας ἐντολῆς, διά νά γίνῃ σεβαστός ὑπό τῶν ἀνθρώπων.
Ἡμεῖς ὅμως ἐξακολουθοῦμεν νά πιστεύωμεν ὅτι ἡ ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ διατυπωθεῖσα ἀλήθεια, ὅτι ὁ Θεός ἔθεσε τόν πρωτόπλαστον ἄνθρωπον εἰς τόν γήϊνον παράδεισον ἵνα ἐργάζηται καί φυλάσσῃ αὐτόν, εἶναι ἰσχυρά, καί ὅτι ἐξ αὐτῆς ἀπορρέει τό πανανθρώπινον καθῆκον τῆς διατηρήσεως καί προστασίας τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος.
Ἡ ἀγάπη μας πρός τόν Θεόν ἐπιβάλλει τόν σεβασμόν πρός τό ἔργον Του, δηλαδή πρός τό φυσικόν περιβάλλον, ὡς ἐπίσης καί ἡ ἀγάπη μας πρός τόν συνάνθρωπον, τῶν παρουσῶν καί τῶν μελλουσῶν γενεῶν, ἐπιβάλλει νά διατηρήσωμεν τόν χῶρον τῆς ζωῆς των ἐξυπηρετικόν αὐτῆς.
Σημειωτέον, ὅμως, ὅτι τόσον τό ἴδιον συμφέρον ὅσον καί τό χρέος τῆς ἀγάπης πρός τόν συνάνθρωπον ἐπιβάλλουν τήν λῆψιν ὑπό τῶν Ἀρχῶν τῶν ἀναγκαίων προστατευτικῶν μέτρων. Ὅπου δέ ἡ συνείδησις τοῦ καθήκοντος πρός τόν συνάνθρωπον δέν εἶναι τόσον ἐνεργός καί ἐναργής, ὥστε νά ἀποτρέπῃ τήν ἀτμοσφαιρικήν ρύπανσιν, πρέπει αἱ ἐξουσίαι ἑκάστης κοινωνίας νά ἐπιβάλλουν τήν τήρησιν τῶν ἀναγκαίων προστατευτικῶν κανόνων.
Εὑρίσκομεν ἀβασανίστους καί ἀβασίμους τάς θεωρίας, ὅτι ἡ γῆ πρέπει νά τύχῃ ὑπερεκμεταλλεύσεως διά τήν συντήρησιν τοῦ ὑπερπληθυσμοῦ αὐτῆς καί ὅτι μᾶλλον οὗτος πρέπει νά μειωθῇ εἰς τό ἕν δέκατον τοῦ σημερινοῦ πληθυσμοῦ. Σχετικαί πληροφορίαι ἀναφέρουν ὅτι τά ἀχρηστευόμενα περισσεύματα τῶν εἰδῶν διατροφῆς μιᾶς μεγαλουπόλεως ἐπαρκοῦν διά τήν διατροφήν πολλῶν συνανθρώπων μας καί ὅτι τά καταστρεφόμενα προϊόντα λόγῳ ἐμφανισιακῆς ἀκαταλληλότητος αὐτῶν διά τάς ἀγοράς εἶναι τεράστια, ἐνῷ θά ἠδύναντο νά θρέψουν καί νά συντηρήσουν πολλούς στερουμένους τροφῆς συνανθρώπους μας.
Χρειάζεται νά κινητοποιηθῇ ἡ ἀγάπη καί θά εὑρεθοῦν οἱ τρόποι ἀξιοποιήσεως τῶν ἤδη ἀχρηστευομένων τροφῶν.
Ἡ προσπάθειά μας προσωπικῶς καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τήν ἀφύπνισιν τοῦ ἐνδιαφέροντος τῶν συνανθρώπων μας διά τά θέματα προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, κινουμένη ἐξ ἀγάπης ἔχει φέρει ἱκανοποιητικούς καρπούς. Ἀλλά, ὑπάρχουν μεγάλα περιθώρια περαιτέρω αὐξήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου ἐνδιαφέροντος διά τό θέμα καί διά τοῦτο συνεχίζομεν καί θά συνεχίζωμεν τήν προσπάθειαν αὐτήν τῆς ἐνεργοποιήσεως τῶν συνειδήσεων.
Ὁ συνάνθρωπός μας, ἡ εἰκών αὐτή τοῦ Θεοῦ, δυνάμενος νά αἰσθανθῇ χαράν καί λύπην, πρέπει νά ἀποτελῇ χαράν δι’ ἡμᾶς.
Ὁ ἀρχαῖος Ἀθηναῖος φιλόσοφος Πλάτων θεωρεῖ ὡς μεγάλην καταδίκην τό νά ἵστανται οἱ νεκροί εἰς τόν ἄλλον κόσμον μέ τά νῶτα ἐστραμμένα πρός τόν ἄλλον, ὥστε νά μή δύναται ὁ εἷς νά ἴδῃ τό πρόσωπον τοῦ ἄλλου.
Ἀντιθέτως, εἷς τῶν συγχρόνων εὐρωπαίων φιλοσόφων, ὁ Ζάν Πόλ Σάρτρ, κραυγάζει ὅτι ἡ κόλασις εἶναι οἱ ἄλλοι.
Καί εἷς τῶν συγχρόνων Ἁγίων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὁ Ἅγιος Πορφύριος ὁ Ἁγιορείτης, διακηρύσσει ὅτι οὐδείς σώζεται ἐάν ἐπιζητῇ μόνον τήν ἀτομικήν του σωτηρίαν.
Ἡ ἰδεολογία τοῦ φιλοσόφου δικαιολογεῖ τήν καταστροφήν τῶν συνανθρώπων μας ὡς αἰτίων τῆς κολάσεώς μας καί προκαλεῖ τά ἀπαισίας μνήμης ὁλοκαυτώματα.
Ἡ πίστις τοῦ ἀρχαίου Ἕλληνος φιλοσόφου καί τοῦ συγχρόνου Ὀρθοδόξου Ἁγίου ὁδηγεῖ εἰς τήν ἀνάγκην τῆς ἀγαπητικῆς ἑνότητος τῶν ἀνθρώπων, δηλαδή εἰς τήν κοινωνίαν τῆς ἀγάπης.
Ἐπιγραμματικῶς θά ἐλέγομεν, ὅτι μόνον ἐντός αὐτῆς τῆς κοινωνίας λύονται εἰρηνικῶς καί ἀποτελεσματικῶς τά ἀνθρώπινα προβλήματα.
***
Κατά τάς ἀνωτέρω ἐκτεθείσας βιωματικάς καί ἐμπραγμάτους σκέψεις καί ἀρχάς, καί ἐφ᾿ ὅσον ὁ λόγος περί κρίσεως καί διακρίσεως εἰς τά πνευματικά, ὀφείλομεν νά ἔχωμεν ὑπ᾿ ὄψει ὅτι κρίσις καί διάκρισις ὑφίσταται καί εἰς τά τοῦ περιβάλλοντος ἡμᾶς κόσμου, τῆς κτίσεως καί δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἔχει θείαν τήν προέλευσιν καί πνευματικήν τήν ὑφήν.
Εἰς ἕνα ὕμνον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας τά πάντα ἀνεθέμεθα, νεκροί καί ζῶντες, τά σώματα καί τάς ψυχάς μας, εἰς τόν Θεόν, ἐπαλαμβάνοντες μετά τῶν ἐκδημησάντων τῶν ἐντεῦθεν καί εὑρισκομένων ἐνώπιον τῆς κρίσεως τοῦ Θεοῦ: «ἐν Σοί γάρ τήν ἐλπίδα ἀνέθεντο (ἀνεθέμεθα) τῷ Ποιητῇ καί Πλάστῃ καί Θεῷ ἡμῶν» (Ἀπολυτίκιον τοῦ Σαββάτου τῶν Ψυχῶν).
Ποιητής καί Πλάστης ὁ Θεός, τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, τῆς θείας Αὐτοῦ ἐμπνεύσεως ψυχῆς καί τῆς κτίσεως. Ἐπλάσθη ὅμως ὁ ἄνθρωπος «κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ» διά νά εἶναι ἄγγελος καί δοτήρ ἀγάπης πρός τόν συνάνθρωπον καί συντηρητής τῆς κτίσεως.
Ἡ Χριστιανική Ἐκκλησία, στοιχοῦσα πρός τήν θείαν ἐντολήν, ἀντιμετωπίζει τάς πράξεις ὑποβαθμίσεως τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ὡς ἁμαρτίαν, καί μάλιστα μέ καθολικά καταστρεπτικά ἀποτελέσματα. Ἀρκεῖ νά ἀναλογισθῶμεν ὅτι αἱ συνέπειαι τῶν πράξεων, αἱ ὁποῖαι ἀποβαίνουν εἰς βάρος τοῦ περιβάλλοντος, ἐπηρεάζουν δυσμενῶς τό σύνολον τῶν ἐμβίων ὄντων καί ὄχι ἁπλῶς ἕνα ἤ δύο ἀνθρώπους. Διότι ὅλα τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου, ὡς ἐλέχθη καί ἀνωτέρω, εἶναι ἀλληλοεξαρτώμενα.
Διό καί ἐκρίναμεν ὡς Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ὡς ἐξόχως σημαντικήν καί ἐπείγουσαν τήν δραστηριοποίησιν αὐτοῦ ἐπί τοῦ προκειμένου ἁπτομένου τῆς συντηρήσεως αὐτῆς ταύτης τῆς ζωῆς θέματος τούτου, ὥστε κατά τό δυνατόν νά ἀποφεύγηται περαιτέρω κατάχρησις καί φθορά τοῦ κ ό σ μ ο υ τοῦ Θεοῦ, τόν ὁποῖον ἡ ἀνθρωπότης ἔχει κληθῆ νά φυλάσσῃ καί ὄχι νά καταστρέφῃ.
Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον κατά τάς παρελθούσας δεκαετίας ἐπρωτοστάτησεν εἰς τάς προσπαθείας προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, τοῦ δώρου τούτου τοῦ Θεοῦ, ἐπαναλαμβάνομεν, πρός τόν ἄνθρωπον. Τό ἔτος 1989 ὁ προκάτοχος ἡμῶν Πατριάρχης Δημήτριος ἀνεκήρυξε τήν ἀρχήν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, τήν 1ην Σεπτεμβρίου, ὡς ἡμέραν ἀναπέμψεως εἰς τούς Ὀρθοδόξους Ἱερούς Ναούς προσευχῶν ὑπέρ τῆς προστασίας τοῦ συνόλου τῆς κτίσεως, ἐνῷ τό ἔτος 1991 ἐπραγματοποιήθη τό πρῶτον Πανορθόδοξον Συνέδριον διά τήν προστασίαν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος ἐν Κρήτῃ. Ἐν συνεχείᾳ ἐπραγματοποιήσαμεν ἐν τῇ ἀναμενούσῃ ἀπό τεσσαρακονταετίας καί πλέον τήν ἐπαναλειτουργίαν αὐτῆς Θεολογικῇ Σχολῇ τῆς Χάλκης σειράν λίαν σημαντικῶν Οἰκολογικῶν Σεμιναρίων, μέ στόχον τόν διάλογον μεταξύ τῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητος, τῆς οἰκολογικῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν καί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐπίσης, ἀπό τοῦ ἔτους 1995 ἔχουν πραγματοποιηθῆ ὀκτώ πλωτά διεθνῆ Συμπόσια μέ ἀντικείμενον τήν οἰκολογικήν προστασίαν, ἀντιστοίχων ὑδατίνων σωμάτων τοῦ πλανήτου μας (Αἰγαῖον, Εὔξεινος Πόντος, Δούναβις, Ἀδριατική, Βαλτική, Ἀμαζόνιος, Βόρειος Πόλος καί Μησισίπης). Εἰς τά Συμπόσια ταῦτα ἔχουν συμμετάσχει εἰδικοί ἐπιστήμονες, ἐκπρόσωποι Ἐκκλησιῶν καί ἄλλων θρησκειῶν, περιβαλλοντικαί ὀργανώσεις, διακυβερνητικοί ὀργανισμοί καί πολλοί ἄλλοι, ὑπό τήν ἡγεσίαν καί πρωτοβουλίαν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μέ στόχον τήν κωδικοποίησιν τῶν οἰκολογικῶν προβλημάτων καί τήν διατύπωσιν προτάσεων διά τήν ἀντιμετώπισίν των.
«Ἡ οὐσιωθεῖσα σύμπασα κτίσις», κατά τήν Ὀρθόδοξον ὑμνολογίαν, εἶναι εἷς ἀδάμας τῆς Θείας δημιουργίας καί μία ἐπί πλέον ἀπόδειξις τῆς πανσοφίας τοῦ Θεοῦ!
Ἡ κινητοποίησις, λοιπόν, διά τήν προστασίαν τῆς φύσεως ἀποτελεῖ ὑποχρέωσιν ὄχι μόνον τῶν πολιτικῶν, ἀλλά κυρίως τῆς Ἐκκλησίας.
Κύριον μέλημα ἡμῶν εἶναι νά εὐαισθητοποιήσωμεν καί νά καλέσωμεν εἰς δρᾶσιν τούς συνανθρώπους μας, ὥστε ὁ καθείς νά συμβάλῃ μέ τάς δυνάμεις τάς ὁποίας διαθέτει εἰς τήν ἀποτελεσματικήν προστασίαν τῶν οἰκοσυστημάτων καί εἰς τήν κληροδότησίν των βιωσίμων εἰς τάς ἑπομένας γενεάς.
Αἱ συγκεκριμέναι ἐνέργειαι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τά ἡμέτερα μηνύματα καί αἱ ὁμιλίαι, καθ᾿ ὅλας αὐτάς τάς δεκαετίας, ἔχουν περιληφθῆ εἰς εἰδικόν καλαίσθητον τόμον, καθώς καί εἰς τά τύποις ἐκδοθέντα πρακτικά τῶν ἀναφερθέντων ἀνωτέρω συνεδρίων, ἀντίτυπον τῶν ὁποίων προσφέρομεν εἰς τήν Ἀκαδημίαν σας, ἡ ὁποία καί ἀσφαλῶς ἐνδιαφέρεται διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος καί τήν ἀναγκαιότητα τῆς διαφυλάξεως αὐτοῦ.
Σημαντικήν ἐπίσης συμβολήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς τήν προσπάθειαν διά τήν προστασίαν τῆς φυσικῆς ἡμῶν κληρονομίας ἀποτελοῦν αἱ καταλυτικαί πρωτοβουλίαι διά διαθρησκειακόν καί διεπιστημονικόν διάλογον, ὥστε νά διευρυνθῇ τό πεδίον συνεργασίας διά τήν προστασίαν τῶν ἑκασταχοῦ οἰκοσυστημάτων.
Τοιουτοτρόπως, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἔχει ἀναδειχθῆ εἰς γέφυραν ἐπικοινωνίας καί συνεργασίας τῆς Ἐκκλησίας καί ἄλλων θρησκειῶν μέ ἐπιστημονικούς καί κοινωνικούς φορεῖς μέ κοινόν στόχον τήν προστασίαν τῆς φυσικῆς κληρονομίας, ἡ ὁποία καί αὐτή ὑφίσταται κρίσιν καί ἀπαιτεῖται διάκρισις εἰς τήν χρῆσιν αὐτῆς, διά νά μή ὁδηγῇ εἰς κατάχρησιν καί ἐν τέλει εἰς καταστροφήν.
***
Κατακλείοντες τόν λόγον σᾶς εὐχαριστοῦμεν ἐκ βαθέων, διότι ἠκούσατε μεθ᾿ ὑπομονῆς τήν ἀνάπτυξιν ἑνός θέματος τό ὁποῖον φαίνεται ὅτι ἐνδιαφέρει μόνον τούς ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Κατ’ ἀκρίβειαν ὅμως πρέπει νά ἐνδιαφέρῃ σύμπασαν τήν ἀνθρωπότητα, διότι ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ μόνη στάσις τῆς ψυχῆς ἡ ὁποία δύναται νά κάμῃ τήν ἀνθρωπίνην ζωήν μακαρίαν. Καί τότε δέν θά ὑπάρχῃ ὁ κίνδυνος τῆς κρίσεως καί κατακρίσεως οὐδενός, διότι ὅλοι οἱ ἀγαπῶντες θά εὑρεθῶμεν εἰς τά δεξιά τοῦ μέλλοντος νά διακρίνῃ τούς ἀγαθούς ἀπό τούς πονηρούς.
Θά κατακλείσωμεν μέ τήν ἀναλυθεῖσαν, κατά τά ἀνωτέρω, ἐμπειρίαν αὐτήν, τήν ὁποίαν ἀναγλύφως περιγράφει στιχηρόν ἰδιόμελον τοῦ Τριῳδίου: «Δανιήλ ὁ Προφήτης, ἀνήρ ἐπιθυμιῶν γενόμενος, τό ἐξουσιαστικόν Θεοῦ θεωρήσας, οὕτως ἐβόα: Κριτήριον ἐκάθισε, καί βίβλοι ἠνεώχθησαν. Βλέπε, ψυχή μου, νηστεύεις; τόν πλησίον σου μή ἀθέτει· βρωμάτων ἀπέχεις; τόν ἀδελφόν σου μή κατακρίνῃς, μή τῷ πυρί παραπεμπομένη, κατακαεῖς ὡσεί κηρός, ἀλλ᾿ ἀνεμποδίστως εἰσάξῃ σε Χριστός εἰς τήν βασιλείαν Αὐτοῦ».
Ἔχοντες κατά νοῦν οἱ ἄνθρωποι τήν προαναγγελλομένην ὑπό τοῦ Προφήτου Δανιήλ κρίσιν τῶν πάντων καί ὅτι ἀφ᾿ ἑνός μέν ἐν τῇ πραγματικότητι γῆ καί σποδός καί γυμνά ὀστᾶ εἴμεθα καί ἀφ᾿ ἑτέρου τό ἐξουσιαστικόν τοῦ Θεοῦ καί ὅτι ἀργά ἤ γρήγορα θά κληθῶμεν ἐνώπιον τοῦ Θείου Κριτηρίου, ἄς μή ἀθετῶμεν τόν πλησίον καί ἄς μή κατακρίνωμεν τούς ἀδελφούς μας, διότι ὅλοι εἴμεθα ποιήματα καί πλάσματα τοῦ Θεοῦ, ὅπως καί ἡ σύμπασα κτίσις, τήν ὁποίαν ὀφείλομεν νά φυλάσσωμεν «ὅσῃ προαιρέσει».
Εὐχόμενοι ὅπως τοῦτο συμβῇ, ἐπιδαψιλεύομεν ὑμῖν τοῖς ἀκροαταῖς ὁλόθυμον τήν πατρικήν καί Πατριαρχικήν ἡμῶν εὐλογίαν καί ἐπικαλούμεθα ἐφ᾿ ὑμᾶς τήν Χάριν καί τό πλούσιον Ἔλεος τοῦ Θεοῦ.