Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Καστορίας κύριε Σεραφείμ,
Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί,
Ἐντιμότατοι κύριε Ἰωακεὶμ Ἰωσηφίδη, Δήμαρχε Ἀμυνταίου,
Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Διὰ πρώτην φορὰν σήμερον ἐπισκεπτόμεθα τὴν περίπυστον ταύτην Κοινότητα τοῦ Νυμφαίου τοῦ ἀκριτικοῦ νομοῦ Φλωρίνης, ἐκκλησιαστικῶς ὅμως ἀνήκουσαν εἰς τὴν Ἱερὰν Μητρόπολιν Καστορίας, ὅπου γενόμενοι δεκτοὶ ὑπὸ πλήθους πιστῶν ἠκούσαμεν ἔμπλεοι χαρᾶς ἀλλὰ καὶ συγκινήσεως μεγάλης τοὺς φιλόφρονας πρὸς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα λόγους τῶν προλαλησάντων Ἱερωτάτου ἀδελφοῦ Μητροπολίτου Καστορίας κυρίου Σεραφεὶμ καὶ Ἐντιμοτάτου κ. Δημάρχου Ἀμυνταίου.

Ἡ λαμπρὰ αὕτη καὶ ἱστορικὴ κώμη, τῆς ὁποίας ἡ προτέρα ὀνομασία Νιβεάστα δηλοῖ εἴτε τὴν Νύμφην, ὡς καὶ εἰς σχετικὴν παράδοσιν λέγεται, εἴτε τὸν ἀθέατον ἢ τὸν διαρκῶς χιονισμένον τόπον, ἀναπτυχθεῖσα εἰς τοῦτο τὸ ἐξαιρέτου κάλλους τοπίον, συνεκροτήθη περὶ τὰ τέλη τοῦ δεκάτου τετάρτου αἰῶνος ὑπὸ τῶν περιωνύμων Βλάχων Ὁδιτῶν, φυλάκων τῆς πλησίον διερχομένης Ἐγνατίας ὁδοῦ, οἱ ὁποῖοι, νικηθέντες ὑπὸ τῶν Ὀθωμανῶν, ἀπεσύρθησαν εἰς τοῦτον τὸν ὀχυρὸν τόπον, εἰς ταύτας τὰς ἀπροσίτους ὑπωρείας τοῦ ὄρους τοῦ καλουμένου Βίτσι,  ἔνθα καὶ κατῴκησαν, μὴ παραδώσαντες τὸν ὁπλισμὸν αὐτῶν, μηδὲ ἀπολέσαντες τὸ ἐλεύθερον φρόνημα, ἀλλὰ παραμείναντες ἀδούλωτοι, αὐτοδιοικούμενοι καὶ ὑπαγόμενοι ἀπ’ εὐθείας εἰς τὴν ἑκάστοτε Βασιλομήτορα. Ἕνεκα λοιπὸν τῆς αὐτονομίας ταύτης καὶ τῶν ὀλίγων φόρων ὑποτελείας, τῶν καταβαλλομένων πρὸς αὐτήν, προσέτι δὲ καὶ ἕνεκα τῆς ὀξυνοίας καὶ τοῦ ἐμπορικοῦ πνεύματος τῶν τὴν τότε Νιβεάστα καὶ νῦν Νυμφαῖον οἰκούντων, ἡ κώμη αὕτη ἤκμασεν ἐξαιρέτως, ἀποτελέσασα ἐπὶ τρεῖς ὁλοκλήρους αἰῶνας κέντρον ὀνομαστὸν ἀργυροχρυσοχοΐας καὶ πατρίδα πλουσίων ἐμπόρων, οἱ ὁποῖοι ἀνεδείχθησαν εἰς μεγάλους ἐθνικοὺς εὐεργέτας. Οὐκ ὀλίγοι ἐπιστήμονες καὶ ἐπιχειρηματίαι τῶν καθ’ ἡμᾶς χρόνων ἕλκουν τὴν καταγωγὴν αὐτῶν ἀπὸ τοῦτον τὸν ὑπερήφανον τόπον.

Ἀλλὰ τὸ δραστήριον Νυμφαῖον, διὰ τὰς καιρικὰς περιστάσεις, οἰκονομικάς, κοινωνικὰς καὶ ἄλλας μεταβολάς, τὰς ἐπελθούσας γενικώτερον εἰς τὸν κόσμον κατὰ τὰς πρώτας δεκαετίας τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος, ὡς καὶ διὰ τὰς ἐπισυμβάσας κατὰ τὴν ἰδίαν ἐποχὴν πολεμικὰς συρράξεις, ἐν παρακμῇ περιπεσόν, ἀπεστερήθη μεγάλου ἀριθμοῦ τῶν κατοίκων αὐτοῦ, διασπαρέντων εἰς διαφόρους χώρας, καὶ οὕτω βαθμηδὸν ἐξέλιπεν ὁ πρότερος πλοῦτος αὐτοῦ. Θείᾳ χάριτι ὅμως διὰ τῆς προσφάτως ἐκδηλωθείσης μερίμνης λαμπρῶν τέκνων του, τὸ Νυμφαῖον ἀποκατεστάθη καὶ ἀνεγεννήθη καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τῆς παρακμῆς, γνωρίζον νέαν περίοδον ἀκμῆς, ἡ ὁποία καὶ εὐχόμεθα νὰ παραμείνῃ ἀπαραμείωτος εἰς τὸ διηνεκές.

Ταῦτα καταδεικνύουν πρὸς πάντας τὸ ἀδιάπτωτον καὶ ἰσχυρὸν φρόνημα τῶν κατοίκων, τὸ συνεχῶς ἀνανεούμενον καὶ δημιουργικόν, ὡς καὶ τὴν φιλοπονίαν καὶ τὴν ἀπαρασάλευτον φιλοπατρίαν αὐτῶν. Ἡ χρῆσις δὲ ὑπὸ τῶν ἐνταῦθα κατοίκων μόνον κατὰ τὴν ὁμιλίαν καὶ τῆς κουτσοβλαχικῆς λατινογενοῦς διαλέκτου, οὐδέποτε καὶ οὐδὲ κατ’ ἐλάχιστον ἐσήμαινε τὴν ἀπώλειαν τῆς ἑλληνικῆς ἐθνικῆς συνειδήσεώς των, οἵτινες ἐν παντὶ τόπῳ καὶ χρόνῳ διεκήρυττον τὴν ἑλληνικὴν καταγωγήν των, ὑπερηφανευόμενοι ὡς ὑπήκοοι τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἔχοντες ἀμείωτον τὴν ἀγάπην των πρὸς τὴν Ὀρθόδοξον Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν καὶ δηλοῦντες ἑαυτοὺς τέκνα πιστὰ ἕως θανάτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Οὕτως, ἡ διάλεκτός των αὐτὴ παρέμεινεν ἁπλῶς τὸ μέσον μόνον τῆς προφορικῆς ἐπικοινωνίας των, ἐνῷ εἰς τὸν γραπτὸν λόγον ἐχρησιμοποιεῖτο πάντοτε ἡ ἁμιγὴς Ἑλληνική, ὡς ἐκ πολλῶν κειμένων συνάγεται, ἐν οἷς καὶ ἔγγραφα, διὰ τῶν ὁποίων οἱ Βλάχοι διατρανώνουν τὴν ἑδραίαν προσήλωσιν αὐτῶν εἰς τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἐκκλησίαν.

Οἱ Βλάχοι, διακρινόμενοι εἰς δύο κλάδους, αὐτὸν μὲν τῶν ποιμένων καὶ κτηνοτρόφων, αὐτὸν δὲ τῶν ἀστῶν τῶν ἀσκούντων ποικίλας τέχνας, ἐπεδόθησαν καὶ εἰς τὸ ἐμπόριον, ὥστε ὄχι μόνον συνέβαλον εἰς τὴν οἰκονομικὴν εὐρωστίαν τοῦ τόπου, ἀλλὰ καὶ ἐδημιούργησαν ἀνθηρὰς παροικίας, ἰδίως ἐν Βιέννῃ, Βουδαπέστῃ καὶ Λειψίᾳ, τῶν ὁποίων τὰ μέλη συνέδραμον τὸ Γένος ἡμῶν διὰ δωρεῶν καὶ παντοιοτρόπου ὑποστηρίξεως εἰς διαφόρους χρείας αὐτοῦ. Βλάχοι τὴν καταγωγὴν ὑπῆρξαν οἱ Μεγάλοι Εὐεργέται τοῦ Γένους Ἀβέρωφ, Σίνας, Τοσίτσας καὶ Στουρνάρας, οἱ ποιηταὶ Ζαλοκώστας καὶ Κρυστάλλης καὶ ὁ φιλόλογος Σπυρίδων Λάμπρος.

Διὸ καὶ αἰσθανόμεθα εὐτυχεῖς ἐπικοινωνοῦντες μετὰ τῶν ἀξίων ἐπιγόνων τῶν προαναφερθέντων ἐπιφανῶν ἀνδρῶν, καθ’ ὅσον μάλιστα παρατηροῦμεν ὅτι τὸ Νυμφαῖον ἔχει καταστῆ πρότυπον εἰς τὴν διατήρησιν τῶν παραδόσεων, οὐχὶ μόνον διὰ τῆς ἀναστηλώσεως κτηρίων καὶ μουσειακῆς διασώσεως τοῦ παρελθόντος, ἀλλὰ κυρίως διὰ τῆς ἐπιδεικνυομένης διαθέσεως, ὅπως τὸ ἔνδοξον παρελθὸν ἐγκεντρισθῇ, καταλλήλως προσαρμοζόμενον, εἰς τὸ παρόν, διὰ νὰ ζωογονήσῃ καὶ τὸ μέλλον τοῦ Γένους. Ἡ τοιαύτη ὑγιὴς σχέσις παρέχει ἐγγυήσεις διὰ τὴν συνέχισιν τῆς πολιτιστικῆς ἡμῶν κληρονομίας, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν ἔξοδον ἐκ τῆς νῦν δυσχεροῦς καταστάσεως τῆς χώρας, τὴν ὁποίαν εὐχόμεθα ταχίστην.

Οἱ Βλάχοι Νιβεστιάνοι διεκρίθησαν καὶ διὰ τὴν πίστιν καὶ εὐσέβειάν των, λαμπρὸν δεῖγμα καὶ ἔκφρασιν τῶν ὁποίων ἀποτελεῖ ὁ πάνσεπτος ναὸς οὗτος, ὁ τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἀρχιεπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας, ὁ ὁποῖος καὶ πολιοῦχος καὶ προστάτης τῆς κώμης ταύτης θεωρεῖται. Εἰς τοῦτον τὸν περικαλλῆ ναὸν εὐδοκίᾳ Θεοῦ συνήχθημεν σήμερον ἐπὶ τὸ αὐτό.  Ὡς ἐκ διαφόρων τεκμηρίων συνάγεται, εἰς τὴν θέσιν ταύτην προϋπῆρχεν ἀπὸ αἰώνων ἕτερος ναός, μετὰ τὴν κατεδάφισιν τοῦ ὁποίου, ἀνηγέρθη ὀλίγον μετὰ τὰ μέσα τοῦ δεκάτου ἐνάτου αἰῶνος ὁ νῦν ὑφιστάμενος, κεκοσμημένος, σὺν τοῖς ἄλλοις, μετὰ ἐξαιρέτου τέχνης εἰκονοστασίου, ἐπιχρυσωμένου καὶ μετὰ ποικίλων πολυτίμων ἀναθημάτων. Τοῦ ναοῦ τούτου πυρποληθέντος καὶ καταστραφέντων πάντων τῶν πολυτίμων σκευῶν καὶ εἰκόνων καὶ λοιπῶν ἀντικειμένων, ἐγένοντο κατὰ τὸν εἰκοστὸν αἰῶνα δύο ἀναστηλώσεις. Καὶ πάλιν ἡ πίστις καὶ ἡ φιλοτιμία καὶ ἡ φιλοπατρία πλουσίων Νιβεστιάνων, εὑρισκομένων ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ καὶ ἐν Ἑλλάδι, ὤθησαν αὐτοὺς εἰς τὸν καλλωπισμὸν καὶ τὴν εὐπρέπειαν τοῦ οὕτως ἀναικαινισθέντος ναοῦ, ὅστις ἐδόθη καὶ πάλιν εἰς τὴν λατρείαν πολυτελῶς καὶ ὑποβλητικῶς κεκοσμημένος, εἰς δόξαν Θεοῦ.

Ἀλλὰ τὰ δραστήρια τέκνα τῆς κώμης ταύτης μετὰ τῶν ἑκάστοτε προέδρων τῶν τελευταίων χρόνων ἐμερίμνησαν καὶ διὰ τοὺς λοιποὺς θησαυροὺς τοῦ Νυμφαίου, διατηρήσαντες καὶ ἀναπαλαιώσαντες παλαιὰ ἀρχοντικὰ καὶ διασώσαντες ἀπὸ τὸν ἀφανισμὸν καὶ τὴν φθορὰν τοῦ χρόνου ποικίλα ἀντικείμενα, σχετιζόμενα μὲ τὰς ἐπαγγελματικὰς δραστηριότητας τῶν κατοίκων καὶ τὴν καθημερινὴν ζωήν των. Ταῦτα πάντα τὰ ἀντικείμενα φυλάσσονται πλέον ἀσφαλῆ εἰς λαμπρὸν Μουσεῖον, οἰκοδομηθὲν καὶ αὐτὸ χάρις εἰς μεγάλας δωρεὰς Νιβεστιάνων.

Οὕτως οἱ Βλάχοι ἀποδεικνύουν καὶ διὰ τῶν τελευταίων αὐτῶν ἔργων, ἤτοι τῆς ἀνακαινίσεως τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου καὶ τῆς ἀναζωογονήσεως τῆς γενετείρας των διὰ ποικίλων δραστηριοτήτων καὶ ἐνεργειῶν, ὄχι μόνον τὴν συνέχισιν τοῦ πατρῴου ἔθους, ἤτοι τῆς ἐθνικῆς εὐεργεσίας καὶ ἰδίᾳ τῆς εὐεργεσίας πρὸς τὸν τόπον εἰς τὸν ὀποῖον ἐγεννήθησαν ἢ ἐκ τοῦ ὁποίου κατάγονται, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀμετακίνητον προσήλωσίν των εἰς τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν, τῆς ὁποίας μόνος καὶ γνήσιος ἐκφραστὴς καὶ συνεχιστὴς τυγχάνει ἡ κατ’ Ἀνατολὰς Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία.

Ὁ κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον, λοιπόν, ἀποκατασταθεὶς εὐλογημένος αὐτὸς τόπος, διὰ τῆς φιλογενείας καὶ φιλοπατρίας τῶν κατοίκων του, κατέστη ζωντανὸν μουσεῖον τῆς παραδοσιακῆς μακεδονικῆς ἀρχιτεκτονικῆς, τῆς τοπικῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ἐν πλήρει ἁρμονίᾳ μετὰ τοῦ περιβάλλοντος τὸ Νυμφαῖον φυσικοῦ κάλλους.

Εἰς τὴν κώμην ταύτην, τὴν πνευματικῶς συνδεδεμένην μετὰ τῆς παλαιφάτου Ἱερᾶς Μητροπόλεως Καστορίας, καὶ ἐν μέσῳ τοιούτου λαοῦ εὑρισκόμενοι σήμερον καὶ συμπροσευχόμενοι εἰς τοῦτον τὸν πάνσεπτον ναὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, δεόμεθα τοῦ Παντοδυνάμου Θεοῦ ὅπως διαφυλάττῃ καὶ ἐπιβραβεύῃ πάντας τοὺς κατοικοῦντας ἐνταῦθα, καὶ ἐμπνέῃ αὐτοὺς εἰς ἐπιτέλεσιν καὶ ἄλλων πολλῶν θρησκευτικῶν καὶ φιλογενῶν ἔργων.

Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ ἄπειρον Αὐτοῦ ἔλεος εἴησαν μετὰ πάντων ὑμῶν, τέκνα εὐσεβῆ καὶ φιλόθεα τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας!