Ἂν καὶ μέχρι τὰ μέσα τοῦ 18ου αἰώνα τὰ Ταταῦλα ἦσαν μιὰ ἀπὸ τὶς λαϊκότερες συνοικίες – συνοικία ὡστόσο θρυλική, γιατί ἔτσι τὰ ἔλεγαν: τὰ «θρυλικὰ Ταταῦλα» – μὲ τὰ παλληκάρια της, τὰ «εὔθυμα καὶ ζωηρά», ὅπως τὰ χαρακτηρίζει ὁ ἐπίσκοπος Παμφίλου Μελισσηνός, παλληκάρια ποὺ δὲν δίσταζαν νὰ τὰ βάλουν καὶ μὲ τοὺς «ζαπτιέδες», ὅταν αὐτοὶ ξεπερνοῦσαν τὰ ὅρια καὶ γίνονταν ἰδιαίτερα καταπιεστικοί, μὲ τοὺς διάσημους «τουλουμπατζῆδες», τοὺς πυροσβέστες της, καὶ τὶς περίφημες νοικοκυρές της – «ταταυλιανὴ νοικοκυρά» ἔλεγαν ὅταν ἤθελαν νὰ ἐπαινέσουν μιὰν οἰκοδέσποινα -, μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ἀλλάζουν χαρακτῆρα καὶ γίνονται, σιγὰ σιγά, ἡ δεύτερη σὲ δύναμη καὶ δράση κοινότητα, μετὰ τὴν κοινότητα Σταυροδρομίου. Εἶναι ὅμως κοινότητα ἀκραιφνῶς ἑλληνική, γιατί, τὸ 1793, οἱ Ταταυλιανοί, μὲ τὴν μεσιτεία τοῦ Καπουδὰν πασᾶ, κατορθώνουν νὰ ἀποσπάσουν φιρμάνι μὲ τὸ ὁποῖο ἀπαγορεύεται σὲ ἀλλοεθνεῖς καὶ ἀλλοδόξους νὰ ἐγκατασταθοῦν στὸν λόφο.
Τὸ 1929, ὡστόσο, μιὰ πυρκαγιὰ τὰ αἴτια τῆς ὁποίας παραμένουν ἀδιευκρίνιστα κατακαίει τὴν συνοικία καὶ τότε μόνον παραβιάζεται τὸ «ἄβατον». Ὁ νέος οἰκισμὸς θὰ ὀνομασθεῖ Κουρτουλούς, ποὺ στὰ τουρκικὰ σημαίνει ἀπελευθέρωση, ἐν τούτοις, τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο παραμένει. Μέχρι τὸ 1964 ἡ ἑλληνικὴ κοινότητα ἀριθμοῦσε περίπου εἴκοσι χιλιάδες ὁμογενεῖς.
Ὅταν, τὸν 19ο αἰώνα, μετὰ τὴν ἔκδοση τοῦ «Χάττι Χουμαγιούν», κατοχυρώνεται τὸ δικαίωμα τῆς ἀνεξιθρησκίας, αὐτὴ ἡ ἀκμαία κοινωνία, ποὺ στὶς τάξεις της ἀριθμεῖ πλέον ἐμπόρους, ἐπιστήμονες, βιοτέχνες, ἐγκαινιάζει τὸ 1858 τὸν δεύτερο ναὸ τῶν Ταταούλων, τὸν Ἅγιο Ἀθανάσιο, ποὺ ὑψώνεται ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ τοῦ λόφου.
Ναὸς περίτεχνος, λιθόκτιστος, χτισμένος σὲ κατωφέρεια, εἶναι ὁ πρῶτος, ὅπως παρατηρεῖ ὁ Σκαρλάτος Βυζάντιος, γιὰ τὸν ὁποῖον δίδεται, μετὰ τὴν Ἅλωση, ἄδεια νὰ χτισθῇ μὲ τροῦλο καὶ κωδωνοστάσια. Ἕως τότε ὁ ρυθμὸς ἦταν πάντοτε τῆς βασιλικῆς ἄνευ τρούλου καὶ τὰ καμπαναριὰ ἦσαν ἀπαγορευμένα.
Μέσα στὸ παρεκκλήσιο τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, κάτω ἀπὸ τὸν ναό, ὑπάρχει ἁγίασμα.