Ἀπὸ τὶς τέσσερις μεγάλες ἐκκλησίες στὸ Κοντοσκάλι, ποὺ κάηκαν τὸ 1660, ὁ Ἅγιος Νικόλαος καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης χάθηκαν, δὲν ξαναχτίσθηκαν ποτέ, ἡ Παναγία Ἐλπίδα, ὡστόσο, ὕστερα ἀπὸ παρέμβαση τοῦ πρέσβη τῆς Ῥωσίας Νικήτα Ἀλεξίοβιτς ὄχι μόνον ἀνοικοδομεῖται γύρω στὰ 1680, ἀλλὰ τῆς παρέχεται, ἐκ μέρους τῆς Ῥωσικῆς κυβερνήσεως, καὶ...
Ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς Προποντίδας, στὶς πολυάνθρωπες ῥωμαίικες συνοικίες, τὸ Κοντοσκάλι, τὴν Βλάγκα, τὰ Ψωμαθειά, ὑπάρχουν δέκα περίπου ἐκκλησιαστικὰ συγκροτήματα ποὺ ἐξακολουθοῦν νὰ λειτουργοῦν. Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, ὡς ἔχει σήμερα, εἶναι ἀρχιτεκτόνημα τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰῶνα καὶ εἶναι ἔργο τοῦ Περικλῆ Φωτιάδη, ποὺ ἔχτισε καὶ τὴν Ζωγράφειο...
Κοντὰ στὴν πύλη τῆς Ἀδριανουπόλεως, Ἐδιρνέκαπου, καὶ σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸ τέμενος τῆς Μιραμάχ, τῆς κόρης τοῦ σουλτάνου Σουλεϊμὰν τοῦ Α´ τοῦ Μεγαλοπρεποῦς, βρίσκεται ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἡ ἐκκλησία ἀποτελεῖ, κατὰ κάποιον τρόπο, συνέχεια παλαιότερης βυζαντινῆς μονῆς ποὺ γκρέμισαν, τὸ 1555 οἱ Ὀθωμανοὶ γιὰ νὰ ἀνεγερθῇ, στὴν...
Στὸν ἕκτο καὶ ψηλότερο λόφο τῆς Πόλης, στὸ κέντρο μιᾶς ἀπὸ τὶς φτωχότερες σήμερα συνοικίες καὶ σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὴν ὑπέρλαμπρη Μονὴ τῆς Χώρας, συναντοῦμε τὸ ἐκκλησιαστικὸ συγκρότημα τῆς Χαντζεργιώτισσας Παναγίας. Ὁ Γεδεὼν ἀναφέρει ὅτι «ὑφίστατο τὴν γνωστὴν ἡμῖν τύχην τῶν γειτονικῶν ναῶν, καιόμενος μετ᾽ αὐτῶν καὶ συγχρόνως αὐτοῖς...
Στὴν Πόλη, ὅταν ἐπιδιορθώνονται τὰ καλντερίμια, οἱ δρόμοι ψηλώνουν, γιατί τὸ καινούργιο τοποθετεῖται πάνω στὸ παλιό, κι᾽ αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἡ αὐλόθυρα, στὴν Παναγία Κυρία τῶν Οὐρανῶν ποὺ γιορτάζει τὸν Δεκαπενταύγουστο, εἶναι τώρα μισοχωμένη. Δυστυχῶς ὁ ναὸς ὅσο καὶ τὸ σχολεῖο καὶ τὰ ἄλλα κτίσματα μέσα στὸν περίβολο,...
Ἐντυπωσιακὴ σὲ μέγεθος, τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική, κτίσμα κομψὸ τοῦ 1830, λιθόκτιστο, μὲ καμπαναριὸ σιδερένιο κι᾽ ἕναν πολὺ ὡραῖο πρόναο, ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ Ποτηρᾶς, ἀνακαινισμένος πρόσφατα (1998) ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς Χρ. καὶ Ν. Ἐλματζίογλου, ἀνῆκε παλιὰ στὴν οἰκογένεια τοῦ «λογοθέτου τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας Γεωργίου Ποτηρᾶ». Ὁ ναὸς βρίσκεται στὸ βάθος...
Ἡ Παναγία τῆς Σούδας, ξυλόστεγη βασιλική, χτισμένη στὸν ἴδιο τόπο ὅπου, σὲ χρόνους περασμένους, ὑπῆρχε ὁ Βυζαντινὸς ναὸς (13ος αἰών) τοῦ Ἁγίου Νικήτα, κοντὰ στὰ ἀνάκτορα τῶν Βλαχερνῶν καὶ τῆς Πύλης Ἐγρὶ Καποῦ, ἀνακαινίσθηκε τὸ 1999 ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Ἀνδρόπουλο. Ἡ εἴσοδος ὡστόσο καὶ τὸ ξύλινο κτίσμα ποὺ ὑπάρχει παραπλεύρως...
Ὁ Ἅγιος Δημήτριος τῆς Ξυλύπορτας, «τοῦ Κανάβη ἐπιλεγόμενος», ἀναφέρει ὁ Πασπάτης, «ἧτο ἀρχαῖος ναὸς μετὰ τρούλου καὶ ἔσωθεν καθιστορημένος διὰ μωσείου. Ὁ ναὸς οὗτος κατεστράφη, καὶ περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ 18ου αἰῶνος ἀνηγέρθη ὁ νῦν ξυλόστεγος». Ἐν τούτοις στὶς πηγὲς δὲν ὑπάρχει πουθενὰ ἀναφορὰ περὶ ναοῦ βυζαντινοῦ - «οὐδέποτε μνημονεύεται...
Ἀκολουθώντας τὰ θαλάσσια τείχη στὸν Κεράτιο Κόλπο, πρὶν φθάσει κανεὶς στὸν Ἅγιο Δημήτριο τῆς Ξυλόπορτας, θὰ συναντήσει τὸν ναὸ τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Βαλίνου. Χτισμένος καὶ ξαναχτισμένος κι᾽ αὐτός, ὑστέρα ἀπὸ τὶς μεγάλες πυρκαγιὲς ποὺ ρήμαξαν τὴν περιοχὴ εἶναι σήμερα σὲ ἄθλια κατάσταση. Τὸ κτίσμα ἐξωτερικὰ χρειάζεται ἐπειγόντως συντήρηση, ἐνῷ ἡ...
Τὰ «ὡραιότερα ἐρείπια τῆς Πόλης», ἂν ὑποθέσουμε ὅτι μπορεῖ κανείς, μιλώντας γιὰ ἐρείπια, νὰ τὰ ἀποκαλέσῃ «ὡραῖα». Στὸ Φανάρι, κοντὰ στὸ Μετόχι τοῦ Παναγίου Τάφου, ὅλη ἡ περιοχὴ καὶ ἡ ἐκκλησία ἐπίσης ἦταν κάποτε ἰδιοκτησία τῶν ἡγεμόνων τῆς Βλαχίας. Γύρω ἐκεῖ ἦσαν χτισμένα τὰ παλάτια τους, τὰ «Σαράγια τῆς Βλαχίας»,...
Γιὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸ συγκρότημα τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τοῦ παρεκκλησίου τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους καὶ τοῦ ἁγιάσματος, πρώτη μνεία στὶς πηγὲς ἀπαντᾶ σὲ τουρκικὰ ἔγγραφα τοῦ 1724 καὶ ἀργότερα τοῦ 1837. Ὁ Γεδεὼν, ἀναφερόμενος σὲ αὐτὰ τὰ σουλτανικὰ διατάγματα, λέει ὅτι πιστοποιοῦν ὕπαρξη ναοῦ στὸν ἴδιο χῶρο, στὰ πρὸ τῆς...
Ἀπέναντι ἀπὸ τὴν κομνήνεια Μονὴ τοῦ Παντοκράτορος, βρίσκονται ἡ ἐκκλησία τῆς Θεοτόκου καὶ τὸ ἁγίασμα ποὺ εἶναι γνωστὸ ὡς Βεφᾶ. Στὰ χρόνια τὰ βυζαντινὰ ἡ συνοικία ὀνομαζόταν «τὰ Σωφρακίου», ἄλλαξε ὅμως ἀργότερα κι᾽ ἔγινε Βεφᾶ Μεϊδὰν ἀπὸ τὸ ὄνομα ἑνὸς ξακουστοῦ Τούρκου ποιητῆ τοῦ Seyh Eb ul Vefa. Κατὰ τὰ...
