Διεδέξατο θανόντα τὸν ἱερὸν Πρόκλον ὁ πρεσβύτερος τῆς ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανός, ὁ τῆς Ἁγίας Σοφίας σκευοφύλαξ. Εὐσεβὴς ἀνὴρ ὢν ὁ Φλαβιανὸς καὶ τὰς ἀποφάσεις τῆς Γ´ οἰκουμενικῆς Συνόδου σεβόμενος, εἵλκυσε τὴν ἔχθραν τοῦ δυσσεβοῦς πατριάρχου τῆς Ἀλεξανδρείας Διοσκόρου, μὴ παραδεχομένου τὸ πνευματοκίνητον ἔργον τῆς συνόδου ταύτης· ὁ Φλαβιανὸς εἶχεν ἐχθρὸν ἄσπονδον καὶ τὸν ἀρχιθαλαμηπόλον τοῦ αὐτοκράτορος Θεοδοσίου Β´ Χρυσάφιον, ὅστις εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τῇ χειροτονίᾳ τοῦ μακαρίου πατριάρχου τούτου ἀπαρεσκόμενος ἔκ τινος προκαταλήψεως παρεκίνησε τὸν αὐτοκράτορα νὰ ζητήσῃ παρὰ τοῦ Φλαβιανοῦ τὰς ὑπὲρ τῆς χειροτονίας εὐλογίας· ὁ Φλαβιανὸς ἀπέστειλε τότε «ἄρτους καθαρούς», εἰς ὃν ὁ Χρυσάφιος ἐμήνυσεν ὅτι «χρυσὰς εὐλογίας» ζητεῖ. Ὁ πατριάρχης ἀπήντησεν ὅτι στερεῖται τοιούτων, ἐκτὸς ἄν ἐκποίησῃ τινὰ τῶν ἱερῶν σκευῶν, ἀλλὰ τὰ τῆς Ἐκκλησίας κτήματά εἰσι καθωσιωμένα τῷ θεῷ μόνον καὶ τοῖς πτωχοῖς.
Ἐντεῦθεν ὁ Χρυσάφιος ποθῶν ἄλλως ν᾽ ἀναβιβάσῃ ἐπὶ τὸν θρόνον τὸν κακόδοξον Εὐτυχῆ, ἤρξατο ῥαδιουργῶν παρὰ τῷ αὐτοκράτορι καὶ τὴν συνετὴν Πουλχερίαν, ὡς εὐνοοῦσαν καὶ σεβομένην τὸν Φλαβιανὸν καὶ τὸ πρῶτον ἀποτυχών, σχεδὸν κατώρθωσε νὰ πείσῃ τὸν Θεοδόσιον ὅπως ἐπιβάλῃ τῷ πατριάρχῃ νὰ χειροτόνησῃ τὴν Πουλχερίαν διάκονον· φαίνεται ὅτι ὁ Φλαβιανὸς λαβὼν μυστικὴν διαταγὴν εἰδοποίησεν ἐγκαίρως τὴν Πουλχερίαν, αὕτη δ᾽ ἀπεμακρύνθη πρὸς καιρὸν ἐκ τῶν ἀνακτόρων· ἀλλὰ μαθὼν ὁ Θεοδόσιος ὅτι τὸ μυστικὸν ὁ πατριάρχης ἀνήγγειλεν εἰς τὴν Πουλχερίαν, ἠγανάκτησε κατ᾽ αὐτοῦ, δυσμενῶς αὐτῷ διακείμενος.
Ἀλλ᾽ ὁ Φλαβιανὸς ὑπεστήριζε τὸ ὀρθὸν δόγμα, κατεφέρετο κατὰ τῆς τότε κηρυττομένης αἱρέσεως τοῦ Εὐτυχοῦς, διδάσκοντος τὰς δύο ἐν Χριστῷ φύσεις ἡνωμένας, τὴν ἀνθρωπίνην δηλαδὴ καὶ τὴν θείαν, οὕτω δ᾽ εἶχεν ἐχθροὺς τοὺς ὑποστηρίζοντας τὴν αἱρετικὴν ταύτην διδασκαλίαν. Ταύτην δὲ καὶ κατεδίκασεν ἐν συνόδῳ τοπικῇ «ἐκ γειτόνων» συγκροτηθεῖσαν, τῷ 448, καὶ ἐξ ἐπισκόπων τεσσαράκοντα ἀποτελουμένην, αὕτη καθαιρέσασα τὸν Εὐτυχῆ καὶ ἀπομακρύνασα τοῦ μοναστηρίου, οὗ ἦν ἡγούμενος, ἐκήρυξε τὸν Σωτῆρα καὶ Κύριον ἐκ δύο μὲν φύσεων ἀναλλοιώτως, ἀτρέπτως καὶ ἀσυγχύτως συγκείμενον, ὁμοούσιον τῷ μὲν πατρὶ κατὰ τὴν θεότητα, τῷ δὲ μητρὶ κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα.
Τῇ ἀποφάσει ταύτη ἀπαρεσκόμενος ὁ δείλαιος Εὐτυχὴς καὶ τοῦ Χρυσαφίου τὴν εὔνοιαν ἀπολαμβάνων ἐνήργησε νὰ συγκλιθῇ τῇ 8 Αὐγούστου 449 ἡ ἐν Ἐφέσῳ σύνοδος ἐξ ἑκατὸν τριάκοντα σχεδὸν ἐπισκόπων, ἡ ἐν τῇ ἱστορίᾳ γνωστὴ ὑπὸ τὸ ὄνομα ληστρικὴ σύνοδος ἐν Ἐφέσῳ. Ἐν αὐτῇ ἀπεφασίσθη τὸ ἐλεεινὸν τέλος τοῦ Φλαβιανοῦ, ὃν καθῄρεσαν καὶ κατέκριναν· ἀναφέρεται ὅτι Διογένης ὁ τῆς Κυζίκου ἐπίσκοπος συνεννοηθεὶς μετὰ τίνος Βαρσουμᾶ, σύρου μοναχοῦ ἔχοντος ὑφ᾽ ἑαυτὸν καὶ μοναχούς τινας ἡμιαγρίους, παρεκίνει αὐτὸν νὰ σφάξῃ τὸν ἱερὸν Φλαβιανόν. Ἀπωθούμενος ἐκ τοῦ ληστρικοῦ ἐκείνου συνεδρίου ὁ ἱερὸς πατριάρχης τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀπεβίωσε τρεῖς ἡμέρας μετὰ τὴν 8ην Αὐγούστου, ἀπαγόμενος εἰς ἐξορίαν κατὰ συνέπειαν τῶν λακτισμάτων, τὰ ὁποῖα κατ᾽ αὐτοῦ κατήνεγκεν ὁ Διόσκορος Ἀλεξανδρείας καὶ οἱ ὁμόρφονες αὐτῷ μοναχοὶ τοῦ κακούργου Βαρσουμᾶ.
Θεοδώρητος ὁ Κύρου, οὗ πολλάκις ἐγένετο μνεία ἐν τῷ βιβλίῳ τούτω, γράφων πρὸς τὸν μακάριον Φλαβιανὸν λέγει· «Φωστῆρα τῆς οἰκουμένης ἀπέδειξέ σε ὁ τῶν ὅλων ποιητὴς καὶ χορηγὸς καὶ τὴν βαθείαν σκοτίαν μετέβαλεν εἰς καθαρὰν μεσημβρίαν· μεγάλη δὲ παρηγορία γίνεται ἡ τῆς ἁγιωσύνης σου ἀκτὶς εἰς τοὺς ὑπὲρ τῆς εὐσέβειας πολέμου μένους, καὶ ὡς φάρος, ἐπέδειξε τὸν λιμένα τῆς ἀποστολικῆς πίστεως, πληρώσας μὲν ἀγαλλιάσεως τῶν γινωσκόντων σε τὰς καρδίας, ἐλευθερώσας δὲ τῶν σκοπέλων τοὺς ἀγνοοῦντάς σε· ἐγὼ δὲ διαφερόντως ἀνυμνῶ τὸν χορηγὸν τῶν ἀγαθῶν, ὡς εὑρὼν ἐν σοὶ πρόμαχον γενναῖον, ἀποδιώκοντα μὲν διὰ τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ τὸν ἀνθρώπινον, προθύμως δ᾽ ὑπερασπίζοντα τῶν εὐαγγελικῶν δογμάτων καὶ τοὺς ἀποστολικοὺς ἀγῶνας ἀσπασίως ἀναδεχόμενον».
Ἀλλὰ τὸν ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ἀγαπώμενον καὶ τιμώμενον τοιοῦτο περιέμενε τέλος τοῦ βίου· καὶ ταραχὴ ἐκκλησιαστικὴ πάλιν ἦν ἑπόμενον νὰ γεννηθῇ· διότι, ὡς ὀρθῶς ἐπὶ τῶν γεγονότων τούτων παρατηρεῖ ὁ Δοσίθεος ὁ σοφὸς τῶν Ἱεροσολύμων πατριάρχης «ταῦτα συμθαίνουσιν ὅταν κοσμικοὶ ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν ἐμπλέκωνται τοῖς τῆς Ἐκκλησίας πράγμασι, καὶ ὅπου οὐκ ἔστιν εὔλογον ὁπωσοῦν μηδὲν εὐλαβούμενοι τὸ μὴ περαιτέρω, καὶ μὴ συλλογιζόμενοι τό… ὑπερβασίαι δ᾽ ἀλεγειναί».
Τὸ λείψανον τοῦ ἁγίου Φλαβιανοῦ μετὰ δύο σχεδὸν ἔτη ἢ τὸ 450 ἀνακομισθὲν εἰς Κωνσταντινούπολιν, κατὰ πόθον εὐλαβῆ τῆς ἀδελφῆς Θεοδοσίου του Β´ τῆς ἀοιδίμου Πουλχερίας ἀπετέθη ἐν τῷ ναῷ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.
Ἡ ὀρθόδοξος ἀνατολικὴ Ἐκκλησία γεραίρει τὴν μνήμην τοῦ μακαρίου Φλαβιανοῦ τῇ 16ῃ Φεβρουαρίου, πρὸ τοῦ ΙΒ´ δ᾽ αἰῶνος τῇ 18ῃ τοῦ αὐτοῦ μηνός.
Μανουήλ Ι. Γεδεών
«Πατριαρχικοὶ πίνακες»
