Ἱερώτατοι ἀδελφοί,
Ἐλλογιμώτατοι καί ἀγαπητοί κύριοι σύνεδροι,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

“Χρυσόστομε ἥλιε· λάμψον σήμερον μέσα ἀπό τά βασιλικά παλάτια τῆς μακαρίας Τριάδος, ὅπου τώρα εὑρίσκεσαι ὁλολαμπής καί δεδοξασμένος, μία μοναχή χρυσῆ ἀκτῖνα, ἐκ τοῦ ὑπερβολικοῦ φωτός τοῦ νοός σου. Χρυσόστομε, οἰκουμενικέ ρῆτορ καί τῆς Ἐκκλησίας ὅλης διδάσκαλε μεγαλόφωνε· δάνεισον πρός ὥραν εἰς ἐμέ, τήν ὄντως ρητορικωτάτην καί χρυσῆν καί γαλακτομελίρρυτον γλῶσσαν σου. Χρυσόστομε, ὁ ταχύς καλλιγράφος καί τό ἔμψυχον ὄργανον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· χάρισε καί εἰς ἐμέ, σήμερον, τόν χρυσοῦν καί ὀξυγράφον σου κάλαμον, διά νά ἠμπορέσω, μέ τόν ἰδικόν σου κάλαμον νά νοήσω, μέ τήν ἰδικήν σου γλῶσσαν νά λαλήσω, καί μέ τόν ἰδικόν σου κάλαμον νά γράψω τούς ἰδικούς σου ἐπαίνους καί τά ἐγκώμια· καί οὕτω νά σοῦ προσφέρω τά σά ἐκ τῶν σῶν.”

Τούς συγκινητικούς παρακλητικούς τούτους λόγους, μέ τούς ὁποίους ὁ μέγας τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν διδάσκαλος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀπευθύνεται εἰς τόν ἐν Ἁγίοις Πατέρα ἡμῶν Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον κατά τήν ἔναρξιν ἐγκωμιαστικοῦ του λόγου διά τόν Ἅγιον, δανειζόμεθα καί ἡμεῖς σήμερον διά νά κατακλείσωμεν τάς ἐργασίας τοῦ Διεθνοῦς τούτου Συνεδρίου ἐπί τῇ συμπληρώσει χιλίων ἑξακοσίων ἐτῶν ἀπό τῆς σεπτῆς κοιμήσεως αὐτοῦ.

Τό πάγχρυσον τοῦτο στόμα τοῦ Παρακλήτου καί εὔοσμον ἄνθος τοῦ Παραδείσου μᾶς συνήγαγεν εἰς τήν Πόλιν, τήν ὁποίαν ὁ ἴδιος ἡγίασε καί ἐλάμπρυνε διά τῆς ἀκτινοβόλου πολιτείας αὐτοῦ καί διά τῶν θεοφθόγγων διδαγμάτων του. Συνήγαγεν ἡμᾶς διά νά τιμήσωμεν πνευματικῶς καί θεαρέστως τήν ἐν Κομάνοις τελείωσίν του καί ἀπόθεσιν τοῦ πολυάθλου σώματός του εἰς τόν ἐκεῖσε Ναόν τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Βασιλίσκου, καί τῷ μέν Θεῷ νά ἀναπέμψωμεν δόξαν καί αἶνον, διότι ἐτίμησε διά τοσούτων καί ὑπερφυσικῶν οὐρανίων χαρισμάτων τόν Αὑτοῦ θεράποντα, τόν δέ ἱερόν Χρυσόστομον νά μακαρίσωμεν, διότι διά τῆς ἀγγελικῆς καί ἰσαποστόλου πολιτείας του ἐγένετο ἀντιστρόφως ἄξιος νά λάβῃ παρά Θεοῦ τοιαῦτα χαρίσματα.

Ἀσφαλῶς, δέν εἶναι τυχαῖον ὅτι ἡ σεπτή κοίμησις τοῦ Ἁγίου συνέπεσε μετά τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως, καθότι ἅπασα ἡ ζωή αὐτοῦ ὑπῆρξεν ἀληθῶς μία ὕψωσις τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου ὑπό τοῦ Ἱεράρχου, μία σταυρική πορεία πρός τόν Δεσπότην Χριστόν, κατά μίμησιν τῆς σταυρικῆς ἀναβάσεως Αὐτοῦ ἐπί τόν Γολγοθᾶν, ἀλλά συγχρόνως καί μία Ἀνάστασις, μία δόξα, μία εὐφροσύνη τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ πληρώματός της.

Ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος ὑπῆρξεν ἀληθῶς “φοιτητής τῆς ὄντως αὐτοσοφίας τοῦ Χριστοῦ, τῆς τοῦ Θεοῦ καί Πατρός ἐνυποστάτου δυνάμεως, ἰχνηλατήσας τοῦτον ὅση δύναμις καί μιμητής τοῦ Θεοῦ γενόμενος ὡς ἀνθρώπῳ δυνατόν”, ὡς προσφυῶς ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός εἰς Ἐγκώμιόν του. Ὅλας τάς ἀρετάς του τάς ᾠκοδόμησεν ἐπί τό βαθύτατον θεμέλιον τῆς ταπεινώσεως, χρηματίσας ὑπόδειγμα ταπεινοφροσύνης.

Εἰς ἡλικίαν δεκαοκτώ ἐτῶν προσέρχεται εἰς ἄνδρα κεκοσμημένον μέ πολλάς ἀρετάς, τόν Ἅγιον Μελέτιον, πρόεδρον τῆς τῶν Ἀντιοχέων Ἐκκλησίας, ἐκ τοῦ ὁποίου ἐδιδάχθη ὄχι μόνον τά δόγματα τῆς εὐσεβείας, ἀλλά καί τό  ἦ θ ο ς καί τόν τ ρ ό π ο ν αὐτῆς, δεχθείς καί τό λουτρόν τῆς παλιγγενεσίας, διά νά μορφωθῇ ἐντός του ὁ Χριστός, “ὁ ὡραῖος παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων, ὡς κάλλει τῆς θεότητος ἐκλάμπων”.

Εἶναι ἀξιοσημείωτον, ὅτι ὅλη ἡ βιοτή τοῦ Ἁγίου ἐθεμελιώθη ἐπί στερεῶν ἀσκητικῶν βάσεων, διότι μόλις ἔφθασεν εἰς τήν ἡλικίαν τῆς πνευματικῆς καί σωματικῆς τελειότητος, τῶν τριάκοντα δηλαδή ἐτῶν, “ρύμῃ θείου ἔρωτος” μεταβαίνει εἰς τήν ἔρημον, πρός τινα Σύρον πρεσβύτην, φιλοσοφοῦντα ἄκραν ἐγκράτειαν. Ἐκεῖ ἐνίκησε πᾶσαν ἡδυπάθειαν καί, κατά τό πλῆθος τῶν ὀδυνῶν τοῦ ἀναχωρητικοῦ βίου, ἀντέλαβε τήν παράκλησιν τοῦ Πνεύματος. Ἔζη ἐν σπηλαίῳ μέ ἄκραν ἄσκησιν, χωρίς νά κοιμᾶται ποτέ ἀνακλινόμενος.

Ὅμως, δέν ἦτο δυνατόν τοιοῦτος φωστήρ, εἰς τόν ὁποῖον ἀνεπαύετο τό ἄχρονον καί ἀΐδιον φῶς τῆς Θεότητος, νά παραμείνῃ κεκρυμμένος. Συντόμως ἐκλήθη εἰς τήν ἁλουργίδα τῶν πόλεων, ἔνθα νυμφεύεται τήν θυγατέρα τοῦ Μεγάλου Ἀρχιερέως, τήν Μητέρα Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν, τόν Ἀρχιεπισκοπικόν Θρόνον τῆς ὁποίας ἐτίμησεν ὅσον οὐδείς ἕτερος ἱεράρχης.

Τά ὅσα προσέφερεν ὁ Ἅγιος εἰς αὐτήν εἶναι δύσκολον νά περιγραφοῦν. Ὑπῆρξε κατ᾿ ἐξοχήν ὁ Ἅγιος τῆς ἐλεημοσύνης καί τῆς ἀφιλαργυρίας, ὁ ὁποῖος ἐδίδαξεν ἐμπράκτως τό ποίμνιόν του νά ἀνταλλάσσῃ τά ρέοντα καί φθαρτά μέ τά αἰώνια καί ἄφθαρτα, ὥστε νά θησαυρίζῃ εἰς τά ταμεῖα τοῦ οὐρανοῦ πλοῦτον ἀδαπάνητον.

Φίλος γνήσιος τῆς ἀρετῆς καί ἐραστής τῆς ἀληθινῆς σοφίας, μυσταγωγός καί ὑποφήτης “ἔργῳ καί λόγῳ” τῆς κατά Χριστόν ζωῆς, ἀνεδείχθη μέγας τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλος, φαεινός ἑωσφόρος καταφωτίζων τά πέρατα τῆς οἰκουμένης διά τῶν θεοσόφων λόγων του. Ἡ μελίρρυτος γλῶσσα του διετράνωσε καί ἀνέπτυξε τά ρήματα τῆς αἰωνίου ζωῆς “ἐν δυνάμει λόγου”. Ἐδίδαξεν ἡμῖν ποία εἶναι ἡ πραγματική ἔρευνα τῶν θείων Γραφῶν, ὅταν πνέῃ εἰς τόν ἄνθρωπον ἡ πνοή τοῦ Παρακλήτου Πνεύματος, γενόμενος ἄριστος καί πολύσοφος ἐξηγητής καί παιδευτής των. Ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος, ὡς προσφυῶς γράφει πάλιν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, διέρρηξε τό προκάλυμμα τοῦ γράμματος τῶν Γραφῶν, διά νά μᾶς δημοσιεύσῃ τό ἐναπόθετον αὐτῷ κάλλος.

Ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος ὑπῆρξε τεῖχος ἀπόρθητον κατά τῶν αἱρέσεων, διατέμνων αὐτάς τῇ διστόμῳ μαχαίρᾳ τοῦ Πνεύματος, φυλάττων ἀδιαλείπτως τό ποίμνιόν του ἐκ τῶν ἀλλοτρίων τῆς πίστεως δογμάτων καί ἐπιστρέφων πολλάς ψυχάς εἰς τήν ἀληθῆ πίστιν καί θεογνωσίαν. Ἐπί πλέον, ἐπειδή ὡς μοναδικήν φροντίδα αὐτοῦ εἶχε πῶς νά κερδήσῃ ψυχάς καί νά παραδώσῃ ταύτας εἰς τάς χεῖρας Θεοῦ, ἐμερίμνησεν ἰδιαιτέρως καί διά τήν ἱεραποστολήν, ἀποστείλας εἰς τά πέρατα τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου ἐργάτας τοῦ Εὐαγγελίου, διά νά ἐπιστρέψουν εἰς τόν Χριστόν τούς εὑρισκομένους εἰς τό σκότος τῆς ἀσεβείας.

Καίτοι ἦτο τοσοῦτον μειλίχιος, εὔχαρις καί εὔσπλαγχνος, δέν ἐδίστασε νά εὑρεθῇ, ὅταν αἱ περιστάσεις τό ἐκάλουν, ἀδέκαστος κριτής τῆς ἀδικίας, ἀκόμη καί ἐνώπιον τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς, διά νά παραμείνῃ ὀχυρόν καί ἀκαθαίρετον καταφύγιον τῶν ἀδυνάτων καί ἀδικουμένων, πατήρ τῶν ὀρφανῶν καί κριτής τῶν χηρῶν, εἷς πραγματικός ἡγέτης τοῦ λαοῦ. Αὐτή ἡ ἀνυποχώρητος στάσις του ἔναντι τῆς βασιλικῆς ἀδικίας ἐγένετο καί αἰτία διά νά χηρεύσῃ τό ποίμνιόν του τοῦ καλοῦ ποιμένος, πρός μεγάλην λύπην τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι μετά δακρύων ἔλεγον: “Συνέφερεν ἵνα ὁ ἥλιος συσταλῇ ἤ ἵνα τό στόμα Ἰωάννου σιωπήσῃ”.

Συγκινητικοί εἶναι οἱ λόγοι τούς ὁποίους ὁ Ἅγιος ἀπηύθυνεν εἰς τό ποίμνιόν του, ὅταν ἐγκατέλειπε τήν Πόλιν διά τήν πρώτην ἐξορίαν αὐτοῦ, οἱ ὁποῖοι δεικνύουν τήν χριστοειδῆ ἀγάπην του διά τά πρόβατα: “Ὅπου ἐγώ καί ὑμεῖς ἐκεῖ· ὅπου ὑμεῖς, ἐκεῖ κἀγώ· ἕν σῶμά ἐσμεν·… Κἄν ἀποθάνῃ μου τό σῶμα, ζῇ ἡ ψυχή καί μέμνηται τοῦ δήμου· ὑμεῖς ἐμοί πατέρες· πῶς ὑμῶν δύναμαι ἐπιλαθέσθαι; Ὑμεῖς ἐμοί πατέρες, ὑμεῖς ἐμοί ζωή, ὑμεῖς ἐμοί εὐδοκίμησις. Ἐάν ὑμεῖς προκόψητε, ἐγώ εὐδοκιμῶ· ὥστε ἐμοί ζωή καί πλοῦτος ἐν τῷ ὑμετέρῳ κεῖται θησαυρῷ. Ἐγώ μυριάκις ὑπέρ ὑμῶν σφαγῆναι ἕτοιμος καί οὐδεμίαν χάριν παρέχω, ἀλλά καί ὀφειλήν ἀποδίδωμι” (“Ὁμιλία πρό τῆς ἐξορίας”).

Ἀληθῶς, οὔτε ὁ θάνατος ἦτο δυνατόν νά χωρίσῃ τόν Ἅγιον ἀπό τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει ποίμνης του. Τό ἡγιασμένον σκῆνος του ἐπέστρεψεν εἰς αὐτήν, ἄφθαρτον καί εὐωδιάζον, τριάκοντα τρία ἔτη μετά τήν κοίμησίν του, ἀπό τοῦ εὐτελοῦς χωρίου τῶν Κομάνων εἰς τήν πρωτεύουσαν τῶν Πόλεων, ἥτις ηὐφράνθη βλέπουσα τόν νυμφαγωγόν της Χρυσόστομον ὡς ἄλλον νοητόν ἥλιον ἀνατέλλοντα καί αὖθις εἰς τόν Πατριαρχικόν καί Οἰκουμενικόν αὐτοῦ Θρόνον.

“Ἀλλ᾿ οὔκ εἴασε καί θανών τήν νύμφην τήν ἑαυτοῦ ὁ φιλούμενος, φιλόνυμφος καί φιλότεκνος, οὔτε μήν τούς παῖδας τούς ἑαυτοῦ τῆς οἰκείας ἐστερημένους χάριτος, ἀλλά θείᾳ προνοίᾳ καί κρίσει καταλλήλως πρός τά βασίλεια φέρεται, τό μέν σῶμα πρός τά ὁρώμενα, τό δέ πνεῦμα πρός τά ἀθέατα· καί κῆρυξ τῶν θείων λογίων διαμένει, μέχρι Χριστός αὖθις παραγενήσεται, μεθ᾿ οὗ δοξασθήσεται, τῆς αὐτοῦ κατατρυφῶν χαρᾶς τε καί ὡραιότητος”.

Οἱ λόγοι αὐτοί τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ διά τόν Θεῖον Χρυσόστομον ἐπαληθεύονται ἕως τῶν ἡμερῶν μας. Ὁ Ἅγιος δέν ἀφῆκεν οὔτε σήμερον ὀρφανήν τήν Ἀρχιεπισκοπικήν καθέδραν του, ἀλλά ἐχαρίσατο ἡμῖν πρό  τριῶν ἐτῶν τήν εὐλογίαν νά δεχθῶμεν ἐνθάδε, εἰς τόν Πατριαρχικόν Ναόν, τό τίμιον καί Ἱερόν Λείψανόν του, λάμπον ἐν ἐσχάτοις καιροῖς “ἀπό ἀνατολῶν ἡλίου μέχρι δυσμῶν”. Οὕτω, διά τρίτην φοράν ἐδωρήσατο ἡμῖν τήν χαράν τῆς ἐπανόδου αὐτοῦ εἰς τήν Βασιλεύουσαν πόλιν, διά τῶν Ἁγίων Λειψάνων του, ὥστε νά εἶναι ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου ἔτι μᾶλλον ἁπτή καί ὁρατή. Ἅς τά προσκυνήσωμεν σεβαστικῶς μετά πόθου διά νά λάβωμεν τήν εἰς αὐτά ἐνοικοῦσαν χάριν τοῦ Ἁγίου.

Ὅμως, δέν εἶναι μόνον τό Ἅγιον Λείψανον τό ὁποῖον μαρτυρεῖ τήν παρουσίαν τοῦ Ἁγίου. Καλῶς οἴδαμεν, ἀδελφοί καί τέκνα, ὅτι ἔχομεν ὄπισθεν ἡμῶν ἐνταῦθα, εἰς τό Πατριαρχεῖον, τάς θερμάς προσευχάς τοῦ Ἁγίου ὡς σύμμαχον ἄθραυστον τεῖχος, ἀναβαινούσας εἰς τόν Θρόνον Κυρίου Σαβαώθ ὡς θυμίαμα εὐπρόσδεκτον καί καθελκούσας δι᾿ ἡμᾶς ἐκεῖθεν θείαν δύναμιν εἰς πᾶν ἐμπόδιον, πᾶσαν θλίψιν. Αὗται αἱ προσευχαί ἐνισχύουν ἡμᾶς εἰς τήν συνέχισιν τῆς εὐθυνοφόρου ἀποστολῆς μας, εἰς τήν συνέχισιν τοῦ ἔργου τό ὁποῖον κατέλιπεν ὁ Ἅγιος, βαδίζοντας ἐπί τά ἴχνη τῶν ποδῶν του καί ἔχοντας πρό ὀφθαλμῶν τήν ἀρετήν, τήν ἀγάπην, τήν αὐτοθυσίαν, τό ἀνυπέρβλητον παράδειγμά του.

Ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος ἀνεδείχθη διά τῶν ἀρετῶν του ἔμψυχος στηλογραφία παντός καλοῦ καί λυσιτελοῦς, πλήρης θείου φωτός ἀστήρ πολύφωτος, ἐπέχων λόγον θείας ζωῆς πρός φωτισμόν πάντων “τῶν ἐν σκότει καί σκιᾷ θανάτου καθημένων”. Δύναται νά διδάξῃ καί ἡμᾶς, ὅσοι εὑρισκόμεθα σήμερον ἐδῶ, συμπανηγυρίζοντες τήν συμπλήρωσιν τῶν χιλίων ἑξακοσίων ἐτῶν ἀπό τῆς μακαρίας καί ἀγγέλοις αἰδεσίμου τελευτῆς του, ἀλλά καί τά ἁπανταχοῦ τῆς Οἰκουμένης φιλάγια τέκνα του, εἴτε σιωπῶν, εἴτε λαλῶν διά τῶν διασωθέντων λόγων του, εἴτε καί ἁπλῶς ὁρώμενος ἐζωγραφημένος διά χρωστῆρος, ὡς ζωντανή εἰκών καί θεοείκελος ἀποτύπωσις τοῦ πρωτοτύπου κάλλους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅθεν, δικαίως σήμερον τιμῶμεν αὐτόν εἰς τήν Ἀρχιεπισκοπικήν αὐτοῦ καθέδραν καί ἀφιερώσαμεν τό ἐφετεινόν ἔτος  εἰς τόν Ἅγιον, ἀποτίοντες τούτῳ, ὡς εὐγνώμονες παῖδες τῷ τροφῷ πατρί, τά θρέπτρα. Ἐπαξίως τιμᾶται σήμερον διά τοῦ λήγοντος Θεολογικοῦ Συνεδρίου, κορυφοῦντος τάς ἐκδηλώσεις τιμῆς καί ἀγάπης πρός αὐτόν, τόν ἀληθῆ στύλον καί τό ἑδραίωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ἰδιαιτέρως τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Δικαίως καί ἐπαξίως δοξάζεται νῦν παρ᾿ ἡμῶν, ἐφ᾿ ὅσον καί ἐκεῖνος πολυειδῶς καί πολυτρόπως ἐδόξασε τόν Θεόν.

Καίτοι ὁ Ἅγιος ἐποίησε πολλά θαυμαστά καί ἐξαίσια, εἴτε ζῶν, εἴτε μετά θάνατον, ἡ τιμή μας πρός αὐτόν ὀφείλεται κυρίως εἰς τήν ἑξῆς αἰτίαν: Δι᾿ ὅλης τῆς ἐπιγείου πολιτείας αὐτοῦ ὑπέδειξεν ἡμῖν τόν Χριστόν. Ἐν τῇ ζωῇ του ἐπανελήφθη ὁμοιοτρόπως πᾶν ὅ,τι ἐτελέσθη ἐν τῇ ζωῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, καί ἀπέδειξεν ὅτι ἡ ὁδός εἶναι κοινή εἰς πάντας. Καί δέν δύναται νά μή εἶναι κοινή, ἀφοῦ ἡ ὁδός εἶναι μία, ὁ Κύριος ἡμῶν. Ὅπως ὁ Κύριος ἐπειράσθη, οὕτω καί ὁ Ἅγιος. Ὅπως ὁ Κύριος ἐδιώχθη, οὕτω καί ὁ Ἅγιος ἐδιώχθη καί “ὡμίλησεν ὑπερορίαις”. Ὅπως ὁ Κύριος ἐβασανίσθη ὑπό τῶν Ρωμαίων στρατιωτῶν, οὕτω καί ὁ Ἅγιος ἐκακοποιήθη ὑπό τῶν συνοδευσάντων αὐτόν εἰς τήν ἐξορίαν ὑπηρετῶν τοῦ βασιλέως. Ὅπως ὁ Κύριος ἐσταυρώθη ἐκτείνας τάς χεῖρας ἐν Σταυρῷ διά νά συνάψῃ εἰς ἕν τά τό πρίν διεστῶτα, οὕτω καί ὁ Ἅγιος πολλάκις ἥπλωσε τάς χεῖρας του εἰς ἀοράτους σταυρούς, διά νά διατηρήσῃ ἡνωμένον εἰς ἕν τό ποίμνιόν του.

Οὕτω, λοιπόν, ἡ ζωή αὐτοῦ ἀποτελεῖ δι᾿ ἡμᾶς στερεόν θεμέλιον τῆς ἐλπίδος ἡμῶν διά τήν μεταμόρφωσιν τῆς ζωῆς ἡμῶν εἰς ζωήν ἄφθαρτον καί θεοειδῆ.

Μέ αὐτάς τάς σκέψεις τῆς μεταμορφώσεως τῆς ζωῆς μας εἰς ζωήν ἄφθαρτον καί θεοειδῆ καί ἀγγελικήν, ταῖς πρεσβείαις τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, κλείομεν τάς ἐργασίας τοῦ πρός τιμήν αὐτοῦ Διεθνοῦς τούτου Συνεδρίου καί εὐχαριστοῦμεν ἀπό καρδίας ὅλους σας διά τήν συμβολήν σας.