Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε,
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Σερβίων καὶ Κοζάνης, ἀγαπητὲ ἀδελφὲ καὶ συλλειτουργὲ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Παῦλε,
Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι Ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι,
Ἐντιμότατοι ἐκπρόσωποι πασῶν τῶν πολιτικῶν, δημοτικῶν, στρατιωτικῶν καὶ λοιπῶν Ἀρχῶν τοῦ τόπου,
Εὐλαβέστατοι Κληρικοὶ καὶ Ὁσιώτατοι Μοναχοί,
Εὐλογημένον καὶ λίαν ἀγαπητὸν ποίμνιον τῆς θεοσώστου ταύτης ἐπαρχίας!

Αἶνον καὶ δοξολογίαν καὶ εὐχαριστίαν ἀπὸ μέσης καρδίας ἀναπέμπομεν πρὸς τὸν ἐν Τριάδι Πανάγιον Θεόν, ὁ ὁποῖος σήμερον μᾶς συνήγαγεν ἐπὶ τὸ αὐτό, εἰς τὸν πάνσεπτον τοῦτον Ἱερὸν Μητροπολιτικὸν Ναόν, τὸν τιμώμενον ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Νικολάου, Ἀρχιεπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας, καθὼς πραγματοποιοῦμεν τὴν πρώτην ἐπίσκεψίν μας εἰς τὴν θεόσωστον Ἱερὰν Μητρόπολιν Σερβίων καὶ Κοζάνης, ἐκκλησιαστικὴν ἐπαρχίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῆς ὁποίας ἡ διοίκησις καὶ προστασία ἔχει ἀνατεθῆ ἐπιτροπικῶς διὰ τῆς Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ 1928 εἰς τὴν Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος, προσφιλῆ πάλαι θυγατέρα νῦν δὲ ἀδελφὴν τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει μαρτυρικῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία τυγχάνει ἡ πνευματικὴ Μήτηρ καὶ Τροφὸς τοῦ ἁπανταχοῦ τῆς γῆς εὐσεβοῦς καὶ φιλοχρίστου ἡμῶν Γένους.

Ἡ θεόσωστος αὕτη ἐπαρχία, ἀρχικῶς μὲν ἐπισκοπὴ οὖσα ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἐπισκοπὴ Σερβίων», μαρτυρεῖται τὸ πρῶτον ὑπὸ τὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ δεκάτου αἰῶνος εἰς τὴν ἐπὶ αὐτοκράτορος Λέοντος τοῦ Σοφοῦ καὶ Πατριάρχου Νικολάου Μυστικοῦ γενομένην Διατύπωσιν, ὅπου μεταξὺ τῶν ἕνδεκα Ἐπισκοπῶν τῆς περιλάμπρου Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης ἀνευρίσκεται «ὁ τῶν Σερβίων» εἰς τὴν τετάρτην θέσιν. Ἔκτοτε αἱ διασωθεῖσαι μαρτυρίαι δὲν παρέχουν εἰς ἡμᾶς πλήρη εἰκόνα διὰ τὴν ἱστορίαν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταύτης ἐπαρχίας, ἀλλὰ μεμονωμένας μόνον εἰδήσεις, ἐν πολλοῖς μὴ ἐχούσας χρονικὴν συνοχήν, ὅπως σαφῶς προκύπτει καὶ ἐκ τῶν σχετικῶς ὀλίγων γνωστῶν ὀνομάτων τῶν ἀρχιερατευσάντων ἐν αὐτῇ, περὶ τῶν ὁποίων τὰ χρονολογικὰ στοιχεῖα οὔτε σαφῆ οὔτε διηκριβωμένα εἶναι, αἱ δὲ περὶ τοῦ βίου των πληροφορίαι εἴτε ἐλάχιστοι εἶναι, εἴτε καὶ παντελῶς ἐλλείπουν. Οὕτω, κατὰ τὴν μακρὰν περίοδον ἀπὸ τῆς πρώτης μνείας τῆς ἐπισκοπῆς ταύτης εἰς τὰ ἐκκλησιαστικὰ Τακτικὰ μέχρι καὶ τοῦ δεκάτου ὀγδόου αἰῶνος, γνωρίζομεν περὶ τὰ δέκα ὀκτὼ μόνον ὀνόματα ποιμεναρχῶν τῆς ἐπισκοπῆς ταύτης. Ὡς γνωστὸν βεβαίως, ἡ τῶν Σερβίων Ἐπισκοπὴ ἐπὶ μακρὸν διετέλεσε καὶ ὑπὸ τὴν περιφανῆ βυζαντινὴν Ἀρχιεπισκοπὴν Ἀχριδῶν, ὡς ἐκ τῶν σχετικῶν διαταγμάτων τῶν ἀπολυθέντων ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Βασιλείου τοῦ Βουλγαροκτόνου μαρτυρεῖται.

Κατὰ τὸ πρῶτον ἥμισυ τοῦ δεκάτου ὀγδόου αἰῶνος, Ἐπίσκοπος Σερβίων ἀνεδείχθη ὁ ἐκ Θεσσαλονίκης καταγόμενος Μελέτιος ὁ Κατακάλου. Οὗτος, κατασταθεὶς Ἐπίσκοπος Σερβίων, ἐζήτησε καὶ ἐπέτυχε μετ’ οὐ πολὺ παρὰ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τὴν μεταφορὰν τῆς ἕδρας αὐτοῦ εἰς Κοζάνην, καὶ τὴν ἐκ τοῦ λόγου τούτου ἀλλαγὴν τοῦ τίτλου τῆς ἐπισκοπῆς εἰς «Σερβίων καὶ Κοζάνης».

Ἡ Κοζάνη, ἀρχῆθεν χωρίον ἄσημον καὶ γεωργικόν, μόλις κατὰ τὸν δέκατον ὄγδοον αἰῶνα κατέστη πολιτεία ἀξιόλογος μὲ κοινωνικὴν ὀργάνωσιν, ἀνάπτυξιν τῶν τεχνῶν καὶ τοῦ ἐμπορίου, καὶ ἄνθησιν πνευματικήν. Εἰς αὐτὴν ἐλειτούργει περίφημος Σχολὴ ἑλληνικῶν γραμμάτων, συντηρουμένη μεταξὺ ἄλλων καὶ διὰ γενναίας συνεισφορᾶς τῶν ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ Κοζανιτῶν, εἰς αὐτὴν δὲ ἐδίδαξαν, ὡς μαρτυρεῖται, διδάσκαλοι οὐκ ὀλίγοι, ἐν οἷς καὶ ὁ ἐπὶ τετραετίαν σχεδὸν κοσμήσας ταύτην Εὐγένιος ὁ Βούλγαρις, ὁ ὕστερον ἀρχιεπίσκοπος Χερσῶνος καὶ Σλαβωνίου. Ἄξιον δὲ ἰδιαιτέρας μνείας εἶναι ὅτι ὁ ἀδείᾳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου περιοδεύων καὶ διδάσκων τὸ Γένος ἰσαπόστολος ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς διῆλθε καὶ ἐκ τῆς πόλεως ταύτης, ὡς καὶ ἡ ἐπιχώριος παράδοσις μαρτυρεῖ. Εἰς ταύτην λοιπὸν τὴν πόλιν, τὴν συνεχῶς αὐξανομένην καὶ προοδεύουσαν καὶ προφανῶς ἐπισκιάζουσαν τὰ Σέρβια, μετεφέρθη τὸ 1745 ἡ ἕδρα τῆς ἐπισκοπῆς. Μελέτιος, ὁ πρῶτος, ὡς ἀνεφέρθη, ἐπίσκοπος ἐν Κοζάνῃ, οὐ μόνον σεβάσμιος καὶ ἄριστος γνώστης τῶν Γραφῶν, ἀλλὰ καὶ λίαν δραστήριος καὶ εὐρυμαθὴς καὶ ἐνδιαφερόμενος διὰ τὴν παιδείαν, ὑπῆρξε κάτοχος βιβλιοθήκης ἀξιολόγου, τὴν ὁποίαν καὶ κατέλιπεν εἰς τὴν ἐν Κοζάνῃ Σχολήν, ἐπί τινων δὲ τῶν καταλειφθέντων ὑπ’ αὐτοῦ βιβλίων καὶ σωζομένων ἄχρι τοῦ νῦν ἀναγιγνώσκεται ἡ ἰδιόχειρος ὑπογραφή του. Τὸν Μελέτιον τοῦτον θανόντα διεδέχθη Ἰγνάτιος, ὁ ὑπὲρ τὰ τριάκοντα ἔτη ἐν Κοζάνῃ ἀρχιερατεύσας, ἐπ’ αὐτοῦ δὲ ἱδρύθη ἐκ νέου καὶ πλέον ὠργανωμένη ἡ Σχολὴ ἑλληνικῶν γραμμάτων, τῆς ὁποίας ἡ σύστασις ἐνεκρίθη διὰ δύο Πατριαρχικῶν γραμμάτων. Ἡ λειτουργία τῆς Σχολῆς ταύτης ὑπῆρξε βραχεῖα, παύσασα μετὰ τριετίαν ἀπὸ τῆς συστάσεώς της• διὸ καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀρχιερέως διὰ κληροδοτήματος ὁμογενοῦς ἐκ Κοζάνης ἱδρύθη καὶ τρίτη Σχολή, ὁμοίαν ὅμως ἔχουσα κατάληξιν, αἱ δὲ μεταξὺ τῶν κατοίκων τῆς πόλεως προκύψασαι διαμάχαι προεκάλεσαν τὴν στοργικὴν ἐπέμβασιν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δι’ ἀποσταλέντος Πατριαρχικοῦ Ἐξάρχου εἰρήνευσε τὸν λαόν.

Οἱ ἀκολούθως ἀρχιερατεύσαντες εἰς ταύτην τὴν θεόσωστον Πατριαρχικὴν ἐπαρχίαν, ἐν οἷς Θεόφιλος ὁ ἐκ Βεροίας, Διονύσιος ὁ ἐκ Λεβαδείας καὶ Βενιαμίν, ἐποίμαναν θεοφιλῶς τὴν πόλιν καὶ τὴν ἐπαρχίαν Σερβίων καὶ Κοζάνης, στηρίζοντες τὸ χριστεπώνυμον πλήρωμα, τὸ ὁποῖον κατ’ ἐκείνους τοὺς χαλεποὺς καιροὺς κατεπιέζετο ἀπὸ δεινὰς ἐπιφορὰς καὶ διαφόρους διωγμοὺς καὶ παντοειδεῖς ἐπιβουλὰς ἀλλοφύλων, ζητούντων τὸν ἀφανισμὸν τῶν κατοίκων.
Ἐπὶ Ἐπισκόπου Εὐγενίου διὰ Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς Πράξεως ἡ ἐπισκοπὴ Σερβίων καὶ Κοζάνης ἀνυψώθη εἰς τιμὴν μητροπόλεως, εἰς δὲ τὸν ποιμενάρχην αὐτῆς ἀργότερον ἀπενεμήθη καὶ ὁ τίτλος τοῦ «ὑπερτίμου καὶ ἐξάρχου Δυτικῆς Μακεδονίας». Ἀκολούθως καὶ ἕως τοὺς καθ’ ἡμᾶς χρόνους ἀρχιεράτευσαν εἰς ταύτην τὴν θεόσωστον ἐπαρχίαν ἱεράρχαι ἀξιόλογοι, μεριμνῶντες ἀγρύπνως διὰ τὸ ποίμνιόν των. Παράλειψιν ὅμως μεγίστην θὰ ἀπετέλει ἡ μὴ μνεία τοῦ ἐκ τῆς νήσου Πριγκήπου καταγομένου ποιμενάρχου αὐτῆς Φωτίου τοῦ ἀπὸ πρῴην Φιλιππουπόλεως, παρὰ τὸν ὁποῖον ἔζησεν ἐπί τι διάστημα ἐπιβοηθῶν αὐτὸν ὁ ὁμώνυμος ἀνεψιός του, ὁ ὕστερον διαπρεπὴς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Φώτιος Β΄.

Ὀφείλομεν ἔτι νὰ εἴπωμεν ὀλίγα τινὰ καὶ περὶ τούτου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἐν ᾧ θείᾳ χάριτι συνήλθομεν σήμερον. Ὁ πάνσεπτος οὗτος ναός, ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων τῆς πόλεως Κοζάνης, ᾠκοδομήθη ὑπερμεσοῦντος τοῦ δεκάτου ἑβδόμου αἰῶνος, δαπάνῃ καὶ μερίμνῃ τοῦ φιλογενοῦς τέκνου τῆς ἐπαρχίας καὶ πόλεως ταύτης Χαρισίου Τράντα, καθιερωθεὶς ἐξ ἀρχῆς ὡς ὁ καθεδρικὸς ναὸς τῆς πόλεως, καὶ εἶτα πάσης τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπαρχίας Σερβίων καὶ Κοζάνης. Ἀποτελεῖ μνημεῖον μεγίστης θρησκευτικῆς, ἱστορικῆς καὶ ἐθνικῆς ἀξίας, λειτουργοῦν ἀδιαλείπτως ἀπὸ τῆς κτίσεώς του ἕως σήμερον, ἀποσπῶν τὴν ἀγάπην τῶν κατοίκων τῆς πόλεως τῆς Κοζάνης πρὸς αὐτό, ἐν τῷ ὁποίῳ ἐκδηλοῦται ἡ τιμὴ καὶ ἡ εὐσέβειά των πρὸς τὸν προστάτην καὶ πολιοῦχον σας ἅγιον Νικόλαον.

Τοιαύτης ἱστορικῆς ὅσον καὶ πολυπάθου ἐπαρχίας ἀνεδείχθητε ἀρχιερεύς, ἅγιε ἀδελφέ, Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Σερβίων καὶ Κοζάνης κύριε Παῦλε, ὕστερον ἀπὸ μακρὰν ὑπηρεσίαν εἰς διαφόρους σημαντικὰς θέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Δοξάζομεν, λοιπόν, τὸν Θεὸν ἐπισκεπτόμενοι τὴν παλαίφατον καὶ θεόσωστον ταύτην ἐπαρχίαν καὶ εὐχόμεθα ἀπὸ καρδίας ὅπως Κύριος ὁ Θεὸς ἐνισχύῃ καὶ κραταιοῖ τὴν ὑμετέραν Ἱερότητα πρὸς ἄμεμπτον καὶ θεοφιλῆ ἐκπλήρωσιν ἐν παντὶ τῶν ποιμαντορικῶν σας καθηκόντων, ἐπ’ ἀγαθῷ τῶν εὐλαβεστάτων χριστιανῶν τῆς ἐπαρχίας ταύτης, πεποίθαμεν δὲ ὅτι διὰ τῆς συνέσεως, τῆς ἐμπειρίας καὶ τοῦ ἐγνωσμένου ζήλου σας θὰ ἐργασθῆτε εἰς ἀκριβῆ ἐκπλήρωσιν καὶ τήρησιν τῶν ἐντολῶν τοῦ Ἀρχιποίμενος Χριστοῦ, ἵνα τὰ τῆς Μητροπόλεώς σας πράγματα αὔξωνται καὶ προάγωνται καὶ κατευοδῶνται πάντοτε ἐπὶ τὰ κρείττω.

Εἴμεθα εὐτυχεῖς εὑρισκόμενοι ἐν μέσῳ τοῦ φιλοχρίστου λαοῦ τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας, λαοῦ πιστοῦ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὰς ἱερὰς τοῦ Γένους ἡμῶν παραδόσεις, λαοῦ εὐλαβοῦς καὶ φιλακολούθου, λαοῦ ἰδιαιτέρως σεβομένου τὸν Θεόν, λαοῦ ἀναζητοῦντος τὴν σχέσιν αὐτοῦ μετὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐν τοῖς μυστηρίοις, λαοῦ ἀποδίδοντος τὸν ἐμπρέποντα σεβασμὸν καὶ τὴν δέουσαν ἀγάπην πρὸς τὴν Μεγάλην τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν. Αὐτὸν τὸν λαὸν προτρέπομεν νὰ παραμείνῃ πάντοτε ἡνωμένος μὲ τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν καὶ νὰ διατελῇ ἐν συμπνοίᾳ καὶ ἀγαστῇ συνεργασίᾳ μετὰ τῶν Ἀρχόντων τοῦ τόπου καὶ τῶν εὐλαβῶν Κληρικῶν, τῶν ὑπηρετούντων ἐνταῦθα, καὶ αἱ προσευχαὶ μας θὰ συνοδεύουν πάντοτε πάντας ὑμᾶς, μικρούς, μεγάλους, γέροντας, ἄνδρας, γυναῖκας, καὶ πρὸ πάντων τοὺς νέους, τὴν ἐλπίδα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Γένους. Καὶ ἂς γνωρίζουν ὅλοι ἀνεξαιρέτως ὅτι εἰς κάθε δυσκολίαν καὶ ἀνάγκην δύνανται νὰ καταφεύγουν ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς μαρτυρικῆς ἐν Φαναρίῳ Μητρὸς Ἐκκλησίας.

Εὐχαριστοῦμεν ὁλοθύμως ὑμᾶς, Ἱερώτατε ἀδελφὲ Μητροπολῖτα Σερβίων καὶ Κοζάνης κύριε Παῦλε, διὰ τὴν πρόσκλησιν νὰ ἐπισκεφθῶμεν τὴν ὑπὸ τῆς ὑμετέρας Ἱερότητος ποιμαινομένην ἐπαρχίαν ταύτην καὶ διὰ τὴν ἐγκάρδιον ὑποδοχήν, ἀλλὰ καὶ διὰ τοὺς φιλόφρονας λόγους καὶ τὰς ἐκδηλώσεις σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης πρὸς ἡμᾶς καὶ δι’ ἡμῶν πρὸς τὸν Ἁγιώτατον Ἀποστολικὸν καὶ Πατριαρχικὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον.

Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου εἴη ἐπὶ πάντας ὑμᾶς, τέκνα περιπόθητα!

Εὐχαριστοῦμεν ὅλως ἰδιαιτέρως τὸν πολυφίλητον καὶ περισπούδαστον ἀδελφὸν καὶ συλλειτουργὸν ἡμῶν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμον, διότι, παρὰ τὰ πολλαπλᾶ καὶ πολυεύθυνα αὐτοῦ καθήκοντα ὡς σώφρονος καὶ συνετοῦ οἰακοστρόφου τῆς ἀδελφῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, δὲν ἐφείσθη κόπου ἀλλ᾽ ἦλθεν ἐνταῦθα πρὸς συνάντησιν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος. Ἡ παρουσία Σας, Μακαριώτατε ἀδελφέ, πληροῖ τὴν καρδίαν ἡμῶν μεγίστης χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως, καὶ ἡ σημερινὴ συλλειτουργία μεθ᾽ ἡμῶν ἐπὶ τῇ ἁγιοκατατάξει τῆς νέας ὁσίας μητρὸς ἡμῶν Σοφίας, αὐξάνει ταύτην ἔτι πλέον.

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν θερμῶς, Μακαριώτατε, διὰ τὴν ἀγάπην καὶ τὸν σεβασμὸν μετὰ τῶν ὁποίων περιβάλλετε τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, διὰ τὴν μετ᾽ αὐτῆς ἀγαστὴν καὶ ἀδελφικὴν συνεργασίαν, ἔτι δὲ καὶ διὰ τὴν ὁλόθυμον συμπαράστασίν Σας πρὸς αὐτήν.

Μνημονεύομεν πάντοτε τῆς ἀγάπης Σας καὶ εὐχόμεθα ἀδιαλείπτως ὅπως Κύριος ὁ Θεὸς ἐνισχύῃ Ὑμᾶς εἰς συνέχισιν τῆς θεοφιλοῦς πηδαλιουχίας Σας εἰς τὴν ἱερὰν ὁλκάδα τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ ἐπιτυχίαν τοῦ πολυτίμου κοινωνικοῦ ἔργου Σας, πρὸς στήριξιν καὶ ἀνακούφισιν τῶν ὑπὸ τῆς παρούσης ἐν Ἑλλάδι κρίσεως χειμαζομένων καὶ ἐμπεριστάτων ἀδελφῶν ἡμῶν.

Ἀκόμη, ἐκφράζομεν εὐγνώμονας εὐχαριστίας καὶ πρὸς ὅλους ὑμᾶς, τιμιώτατοι καὶ προσφιλέστατοι ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι, διότι, ἀφέντες πρὸς στιγμὴν τὰ πολυεύθυνα καθήκοντά σας καὶ ἐν μέσῳ τοῦ καύσωνος τοῦ θέρους, προσήλθετε προφρόνως εἰς καλωσορισμὸν τοῦ Πατριάρχου καὶ εἰς ἐκδήλωσιν τῶν αἰσθημάτων σας σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης πρὸς τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν, ἐν τῷ προσώπῳ αὐτοῦ. Ἐκτιμῶμεν μεγάλως τὴν χειρονομίαν ὑμῶν ταύτην, Μακαριώτατε, Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοὶ καὶ συλλειτουργοί, καὶ σᾶς ἀσπαζόμεθα ἐν ἀγάπῃ βαθείᾳ καὶ τιμῇ ἐξιδιασμένῃ καὶ σᾶς διαβεβαιοῦμεν περὶ τῶν προσευχῶν μας ὑπὲρ πάντων ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ὅπερ εὐσυνειδήτως ἐπιτελεῖτε ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου, εἰς δόξαν Θεοῦ. Ὁ Χριστὸς ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν!