Ἐξοχώτατοι κύριοι Ὑπουργοί Παιδείας τῆς Τουρκίας καί τῆς Ἑλλάδος,
Ἱερώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Ἐλλογιμώτατοι κυρίαι καί κύριοι Ἐκπαιδευτικοί,
Ἔφοροι, Λυκειάρχα, διδάσκοντες καί διδασκόμενοι ἐν τῇ καθ᾿ ἡμᾶς Πατριαρχικῇ Μεγάλῃ τοῦ Γένους Σχολῇ,
Τέκνα τῆς ἡμῶν Μετριότητος ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁμιλῶν πρός τούς πιστεύσαντας εἰς αὐτόν Ἰουδαίους εἶπεν, ὡς ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης, ὅτι ἐάν μείνουν πιστοί εἰς τούς λόγους Αὐτοῦ “θά γνωρίσουν τήν ἀλήθειαν καί ἡ ἀλήθεια θά ἐλευθερώσῃ αὐτούς”.

Εἶναι ἀναμφισβήτητον ὅτι ἡ γνῶσις τῆς ἀληθείας ἐλευθερώνει τόν ψυχικόν κόσμον τοῦ ἀνθρώπου καί χαρίζει εἰς αὐτόν τό ὑπέροχον καί ὡραῖον αἴσθημα τῆς ἐλευθερίας. Δέν ὑπάρχει πλέον ψυχικός καταναγκασμός, δέν ὑπάρχει φόβος καί ἀνησυχία δι᾽ ἀπειλουμένους κινδύνους, ὑπάρχει γνῶσις, καί τά πράγματα ἀντιμετωπίζονται ὅπως ἐνδείκνυται, ὥστε νά ἀποτρέπωνται αἱ ἀνησυχίαι.

Ἡ ἀληθής γνῶσις εἶναι βαθεῖα καί φθάνει μέχρι τῶν ἀπωτάτων σημείων τῆς ἁλύσεως τῶν αἰτίων καί αἰτιατῶν, εἰς τρόπον ὥστε νά παρέχῃ καί τήν ἀσφαλῆ ἔνδειξιν τῆς ὠφελίμου πορείας εἰς ἑκάστην περίπτωσιν διλήμματος.

Αὐτή ἡ ὄντως σπουδαία ἀνύψωσις ὑπό τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς γνώσεως τῆς ἀληθείας εἰς θεμέλιον τῆς ἐλευθερίας ἀποτελεῖ καί τήν αἰτίαν διά τήν ὁποίαν πνευματικόν Ἵδρυμα μεγάλης μή χριστιανικῆς χώρας τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς ἐνεχάραξεν εἰς στήλην ἑλληνιστί τόν Εὐαγγελικόν λόγον “γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς” (Ἰωάν. 8, 32) καί ἔθεσε τήν στήλην εἰς περίοπτον θέσιν τῆς κτιριακῆς ἕδρας αὐτοῦ.

Ἡ ἐπίζηλος ὅμως σημασία τῆς γνώσεως τῆς ἀληθείας ἀποτελεῖ καί τήν θελκτικήν αἰτίαν ἕνεκα τῆς ὁποίας ὁ ἀρχηγός τοῦ ψεύδους παραπλανᾷ καί ἐπιστρατεύει πολλούς εἰς τό νά παρουσιάζουν ὡς γνῶσιν ἐλευθεροῦσαν τά προϊόντα τῆς πεπλανημένης φαντασίας των. Ἀρχαιόθεν οἱ λεγόμενοι “γνωστικοί” ἐδίδασκον μύθους ἀντί τῆς ἀληθείας καί δέν ἔπαυσαν οἱ μέχρι σήμερον διάδοχοί των ἀναμασῶντες τά φληναφήματα αὐτῶν. Ἡ κοινωνία μας εἶναι ὑπερπλήρης ἀπό διδασκαλίας “ἐντάλματα ἀνθρώπων”, ὑποσχομένας τήν πολυπόθητον ἀπελευθέρωσιν ἀπό τά δῆθεν δεσμά τῆς ἐναρέτου ζωῆς, ἀλλά τελικῶς αὗται αἰχμαλωτίζουν τάς ψυχάς ἐκείνων τούς ὁποίους θέλγουν καί παρασύρουν αὐτάς εἰς δεσμά δεινῆς ἀνελευθερίας, ἀβυσαλέου ψεύδους, κεκρυμμένης φοβίας καί ἐσχάτης ἐξουθενώσεως.
Τραγική ἡ εἰκών τῶν ἀτόμων τῶν ἐξηρτημένων ἀπό ποικίλας ἐξαρτήσεις.

Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ αὐτόν τόν Χριστόν συνεχιζόμενον εἰς τούς αἰῶνας, σταθερῶς καί ἀδιαλείπτως διακηρύσσει τόν λόγον τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἡ πλήρης ἀλήθεια ἀποκαλύπτεται καί εὑρίσκεται μόνον εἰς τάς ψυχάς ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι παραμένουν πιστοί εἰς τόν λόγον Αὐτοῦ. Διότι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ παρέχει τήν ὑψίστην γνῶσιν, τήν περί Θεοῦ ἀλήθειαν, τήν θεογνωσίαν, μέσῳ τῆς ὁποίας κατανοοῦνται καί βιοῦνται ὀρθῶς καί ἀληθῶς ὅλα τά θέματα τοῦ κόσμου καί ὅλα τά θέματα τῆς ψυχῆς. Τοῦτο πράττει διά τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας Αὐτοῦ, τῆς συνεχιζούσης τήν ἀποστολικήν διαδοχήν ἐν τῇ διακονίᾳ τοῦ λόγου.

Ὕψιστον ὑπόδειγμα ὑπερτελείας ἐφαρμογῆς τούτου ἀποτελεῖ ἡ τριάς τῶν μεγίστων φωστήρων τῆς οἰκουμένης, τῶν ὁποίων τήν μνήμην ἑορτάζομεν σήμερον, οἵτινες “τήν κτίσιν πᾶσαν θεογνωσίας νάμασι” κατήρδευσαν, κατά τόν ἱερόν ὑμνῳδόν. Καί μετά τούτους ἡ μυριάς τῶν κηρύκων τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, τῶν διδασκάλων τοῦ Γένους, ὡς καί τῶν κατά τήν θύραθεν γνῶσιν σοφῶν, τῶν διδαξάντων πᾶσαν ἄλλην γνῶσιν κτηθεῖσαν ὑπό τῆς ἀνθρωπότητος κατά τήν μακραίωνα πορείαν αὐτῆς πρός τήν γνῶσιν τῆς περί τῶν στοιχείων καί τῆς λειτουργίας τοῦ κόσμου ἀληθείας.

Διά τούς λόγους αὐτούς τιμῶμεν σήμερον καί τούς διδασκάλους τούς διδάξαντας εἰς ὅλα τά σχολεῖα τοῦ Γένους καί ἰδίᾳ εἰς τήν καθ᾿ ἡμᾶς Πατριαρχικήν Μεγάλην τοῦ Γένους Σχολήν, τήν συμπληρώσασαν συνεχῆ ὑπό δυσχερεῖς συνθήκας λειτουργίαν πεντακοσίων πεντήκοντα ἐτῶν ἐδῶ εἰς τό πολιτισμικό σταυροδρόμι τῆς “πολυφωνικῆς καί πολυδιαστάτου” πόλεώς μας. Εἶναι ἡ σημερινή ἡμέρα ἡ καταληκτήριος τῶν κατά τό παρελθόν ἔτος ἀρξαμένων σχετικῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων, ἡ ὁποία μᾶς εὑρίσκει ἑτοίμους νά συνεχίσωμεν τό κήρυγμα τῆς ἀληθείας, ἡ γνῶσις τῆς ὁποίας ἐλευθερώνει, ἔστω καί ἄν μᾶς ὁδηγῇ εἰς τήν συνειδητοποίησιν ὅτι, χωρίς ἐπίγνωσιν ἴσως, ἐνεπλάκημεν εἰς δεσμά ἐξ αἰτίας τῶν λαθῶν μας. Εἶναι εὐκαιρία ὁ παρών ἑορτασμός διά τόν ἔλεγχον τῆς συνειδήσεώς μας καί τῆς ἱστορικῆς μνήμης μας, ἐπί τῷ σκοπῷ ὅπως ἀπαντήσωμεν εἰλικρινῶς καί μετ᾽ ἐπιγνώσεως εἰς τό πυθαγόρειον καί ἐξ ἴσου χριστιανικόν ἐρώτημα “τί παρέβην, τί δ᾽ ἔρεξα, τί δέ μοί δέον οὐκ ἐτελέσθη”.

Οἱ μεγάλοι διδάσκαλοι τοῦ Γένους ἀπό τῶν προχριστιανικῶν χρόνων μέχρι τῶν τριῶν σήμερον ἑορταζομένων Ἱεραρχῶν καί ἐφεξῆς μέχρι σήμερον κατέστησαν τήν γνῶσιν, ἐν τῷ μέτρῳ ἕκαστος κατά τό ὁποῖον κατεῖχεν αὐτήν, κτῆμα ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος. Ὑπάρχουν πολλοί πολιτισμοί, οἱ ὁποῖοι προσέφερον εἰς τήν ἀνθρωπότητα τήν συμβολήν αὐτῶν διά τήν διαμόρφωσιν τῆς σημερινῆς καταστάσεως. Ἡ συνεισφορά ὅμως τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν εἰς τήν συγχώνευσιν καί ἀναγέννησιν τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ μετά τοῦ Χριστιανικοῦ καί εἰς τήν διαμόρφωσιν τοῦ σημερινοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, μέ τήν δημοκρατίαν, τήν κοινωνικήν πρόνοιαν, τήν δικαιοσύνην, τήν ἐπιστήμην, τήν φιλοσοφίαν, τόν σεβασμόν τοῦ προσώπου καί ὅλα τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, ὑπῆρξεν θεμελιώδης. Αὐτήν τήν παράδοσιν τῆς συγκράσεως τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πνεύματος μετά τῶν χριστιανικῶν ἰδεωδῶν συνέχισαν ἀδιασπάστως οἱ ἐπώνυμοι καί ἀνώνυμοι διδάσκαλοι τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς ἐπί πεντακόσια καί πεντήκοντα ἔτη. Ἡ ἀναδρομή εἰς αὐτά καί ἡ ἐξ αὐτῶν ἄντλησις διδαγμάτων ἱστορικῶν ἀποτελεῖ καθῆκον παντός σκεπτομένου καί προβληματιζομένου ἀνθρώπου.

Τό χαρμόσυνον, ἐξ ἄλλου, γεγονός τῆς μετά ὀκτακόσια ἔτη ἐπιστροφῆς εἰς τήν Ἐκκλησίαν μας πρό βραχέος χρόνου τῶν ἱερῶν λειψάνων τῶν δύο ἐκ τῶν τριῶν ἑορταζομένων Ἁγίων Ἱεραρχῶν, ἤτοι τῶν  προκατόχων ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καί Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἀποτελεῖ μίαν ἐπί πλέον ἀφορμήν διά τήν ἀναδρομικήν ἐπισκόπησιν τῆς ἱστορίας καί τήν ἐπισήμανσιν τῶν πραγματικῶν αἰτίων ἕνεκα τῶν ὁποίων τά ἱερά αὐτά λείψανα μετεκομίσθησαν τότε εἰς τήν Δύσιν.

Ἀλλά κατά τήν πανηγυρικήν αὐτήν ὥραν δέν ἁρμόζει νά ἀναφερθῶμεν εἰς τήν διερεύνησιν δυσαρέστων γεγονότων. Ὀφείλομεν τοῖς ὄπισθεν ἐπιλανθανόμενοι καί τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενοι νά προσβλέψωμεν πρός τό μέλλον μέ σταθεράν θέλησιν νά ἐμμείνωμεν εἰς τόν λόγον τοῦ Χριστοῦ, ὡς μᾶς παρέδωσαν αὐτόν οἱ Ἅγιοι Τρεῖς Ἱεράρχαι, ὥστε χάριτι καί εὐδοκίᾳ Θεοῦ νά γνωσθῇ εἰς ἡμᾶς ἡ ἐλευθεροῦσα ἀλήθεια. Διότι ἡ ἀλήθεια δέν κατακτᾶται δι᾽ ἀνθρωπίνων μόνον προσπαθειῶν, ἀπαραιτήτων βεβαίως, ἀλλά διά τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ. Αἱ καθαραί καρδίαι καί διάνοιαι τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν κατενόησαν ὀρθῶς τήν διδασκαλίαν τοῦ Χριστοῦ, ἐβίωσαν ὀρθῶς αὐτήν καί παρέδωκαν εἰς ἡμᾶς διά τῶν συγγραμμάτων αὐτῶν τήν περιγραφήν τῶν ἐμπειριῶν καί τῶν κατανοήσεων αὐτῶν.

Ἀλήθειαι ὅπως αἱ ἐκφραζόμεναι εἰς τάς μικράς κατά τό μῆκος προτάσεις “τόν μή ἀδικοῦντα ἑαυτόν οὐδείς παραβλάψαι δύναται”, “μή ἐκπομπεύειν τά τῶν συνόντων ἁμαρτήματα, καί ἀνιάτως ἔχωσι”, “ἐν τῇ ἀφανείᾳ ἐλεύθερος”, “εἰρήνη φίλη, τό γλυκύ καί πρᾶγμα καί ὄνομα”, “ἡττηθῶμεν ἵνα νικήσωμεν”, καί ἀναρίθμηται ἄλλαι ἐπιγραμματικῶς διατυπωμέναι ὑπό τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἀποτελοῦν ἀποφθέγματα αἰωνίου ἀξίας, παρ᾽ ὅλον ὅτι δέν ἀποτελοῦν κοινόν κτῆμα καί θησαυρόν τῆς πλειονότητος τῶν ἀνθρώπων, ὡς θά ἔπρεπε.

Ἄς ἐντρυφήσωμεν, λοιπόν, εἰς τά συγγράμματα τῶν τριῶν τούτων Ἁγίων Διδασκάλων καί θά ἀμειφθῶμεν διά τόν ὀλίγον κόπον τῆς μελέτης αὐτῶν διά πολλῆς καί πλουσίας συγκομιδῆς ἀρχῶν καί ἰδεῶν, αἱ ὁποῖαι θά κατευθύνουν τήν ζωήν μας πρός τό ἀγαθόν, πρός τήν χαράν, πρός τήν θείαν εἰρήνην, τήν ὁποίαν δέν ἐμποδίζει ἡ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων ἀναπόφευκτος ἀνωμαλία. Εἶναι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι οὗτοι χρησιμώτατοι προπομποί ἡμῶν εἰς τήν πορείαν μας πρός γνῶσιν τῆς ἀληθείας, διότι ἐγνώρισαν πράγματι αὐτήν καί ὁμιλοῦν ἐκ περιουσίας καί ὄχι ἐξ ἀκοῆς ἐκ διηγήσεων τρίτων.

Εἴθε ὁ ἀγαθοδότης Θεός νά παράσχῃ τήν γνῶσιν τῆς ἀληθείας εἰς ἅπαντας ἡμᾶς καί εἰς πάντα ἄνθρωπον ἐπιποθοῦντα αὐτήν. Γένοιτο.