Θέμα: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ Σωτηρία τοῦ Κόσμου»

1ον
Ἀπὸ Πέμπτης 16ης μέχρι Τετάρτης 22ας Σεπτεμβρίου 2004 ἔλαβε χώραν, κατόπιν προσκλήσεως τῆς Α.Θ. Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου Α’, ἐν τοῖς Πατριαρχείοις ἡ δεκάτη τρίτη συνάντησις μεταξὺ Θεολόγων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως καὶ τῆς Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας ἐν Γερμανίᾳ (EKD).

Α. Ἡ Ἀντιπροσωπεία τῆς Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας ἐν Γερμανίᾳ ἀπετελεῖτο ὑπό:
τοῦ Ἐπισκόπου δρ. τ.ἕ. Rolf Koppe, Ἀρχηγοῦ τῆς Ἀντιπροσωπείας, (Ἁννόβερον),
τῆς Πάστορος Ἐντεταλμένης Ὑφηγητρίας δρ. Ruth Albrecht (Ἁμβοῦργον),
τῆς Καθηγητρίας δρ. Christine Axt-Piscalar (Γοττίγγη),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. Wolfgang Bienert (Μαρβοῦργον)
τοῦ δρ. Reinhard Flogaus (Βερολῖνον)
τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Συμβούλου δρ. Χριστίνας Καγιαλές (Ἁννόβερον),
τοῦ Πάστορος δρ. Reinhard Kees (Βερολῖνον),
τοῦ Ἐπιτρόπου κ. Klaus Schwarz (Blaubeuren),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. δρ. Dieter Vieweger (Wuppertal),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. Reinhard Thöle (Bensheim), ὡς συμβούλου,
τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβούλου κ. Gerhard Dunker (Bielefeld), ὡς ἐπισκέπτου,
τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Συμβούλου δρ. Dagmar Heller
(Ἁννόβερον), ὡς συντονιστρίας-γραμματέως.

Β. Ἡ Ἀντιπροσωπεία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀπετελεῖτο ὑπό:
τοῦ Μητροπολίτου Γερμανίας κ. Αὐγουστίνου, Ἀρχηγοῦ τῆς Ἀντιπροσωπείας (Βόννη),
τοῦ Μητροπολίτου Ἡλιουπόλεως καὶ Θείρων κ. Ἀθανασίου (Κωνσταντινούπολις),
τοῦ Διακόνου κ. Ἐλπιδοφόρου Λαμπρυνιάδου, Ὑπογραμματέως
τῆς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου (Κωνσταντινούπολις),
τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κ. Κωνσταντίνου Μύρων (Brühl),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. δρ. Γρηγορίου Λαρεντζάκη (Graz),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. Γεωργίου Μαρτζέλου (Θεσσαλονίκη),
τοῦ Καθηγητοῦ δρ. Κωνσταντίνου Δεληκωσταντῆ (Ἀθῆναι),
τοῦ δρ. Ἀθανασίου Μπασδέκη (Φραγκφούρτη),
τοῦ δρ. Κωνσταντίνου Βλιαγκόφτη (Βόννη), ὡς γραμματέως.

2ον
Ἡ Συνάντησις ἤρξατο τὴν πρωίαν τῆς Παρασκευῆς μετὰ βιβλικῆς μελέτης ἐπὶ τοῦ χωρίου Ἐφ. 1,3-17, ἡ ὁποία ἐγένετο εἰς δύο ὁμάδας μετὰ συντόμων εἰσαγωγῶν ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου καὶ εὐαγγελικῆς ὑπὸ τοῦ Διακόνου κ. Ἐλπιδοφόρου Λαμπρυνιάδου καὶ τῆς Πάστορος Ἐντεταλμένης Ὑφηγητρίας δρ. Ruth Albrecht ἀντιστοίχως.

Κατὰ τὰς ἡμέρας τῶν συνεδριάσεων αἱ ἐργασίαι ἤρχοντο μετὰ πρωινῶν καὶ ἔληγον μεθ’ ἑσπερινῶν προσευχῶν, αἱ ὁποῖαι ἐτελοῦντο ἐναλλὰξ ὑπὸ μελῶν τῶν δύο Ἀντιπροσωπειῶν.
Τὸ ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου οἱ συμμετέχοντες παρέστησαν εἰς προσευχὴν τῆς γερμανοφώνου Εὐαγγελικῆς Κοινότητος ἐν Τουρκίᾳ (Κωνσταντινούπολις), ἐνῷ τὴν Κυριακὴν συμμετέσχον εἰς θείαν Λειτουργίαν τῇ Χοροστασίᾳ τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Διπλοκιονίου (Κωνσταντινούπολις).

3ον
Τὸ γενικὸν θέμα τῆς συναντήσεως ἔφερε τὸν τίτλον: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ Σωτηρία τοῦ Κόσμου». Προεκρίθη δὲ ἐν ὄψει τῆς ἐρχομένης γενικῆς συνελεύσεως τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ ὁποία θὰ διοργανωθῇ ὑπὸ τὸ θέμα «Ὁ Θεός, διὰ τῆς Χάριτός Σου μεταμορφοῦται ὁ Κόσμος». Αὐτὴ ἡ θεματικὴ ἀνεπτύχθη καὶ συνεζητήθη διεξοδικῶς κατὰ τὴν συνάντησιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἰς τὰς κάτωθι εἰσηγήσεις ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου καὶ εὐαγγελικῆς:

Α. ὡς πρὸς τὸ ἐπιμέρους θέμα «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ κατὰ τὴν βιβλικὴν παράδοσιν»:
– Πρωτοπρεσβυτέρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κ. Κωνσταντίνου Μύρων: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν – προσπάθεια ὀρθοδόξου ἀναγνώσεως»,
– Καθηγητοῦ δρ. δρ. Dieter Vieweger: «Ἡ Χάρις εἰς τὴν Παλαιὰν καὶ τὴν Καινὴν Διαθήκην ἐξ ἐπόψεως εὐαγγελικῆς».

Β. ὡς πρὸς τὸ ἐπιμέρους θέμα «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας»:
– Καθηγητοῦ δρ. Wolfgang A. Bienert: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ συμφώνως πρὸς τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας»,
– Καθηγητοῦ δρ. Γεωργίου Μαρτζέλου: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, οἱ ἐκκλησιαστικοὶ θεσμοὶ καὶ τὰ χαρίσματα συμφώνως πρὸς τὴν πατερικὴν παράδοσιν».

Γ. ὡς πρὸς τὸ ἐπιμέρους θέμα «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ Μετάνοια ὡς μέσα διὰ τὴν Σωτηρίαν τοῦ Κόσμου»:
– Καθηγητοῦ δρ. δρ. Γρηγορίου Λαρεντζάκη: «Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ Μετάνοια ὡς μέσα διὰ τὴν Σωτηρίαν τοῦ Κόσμου»,
– Καθηγητρίας δρ. Christine Axt-Piscalar: «Τὸ Βάπτισμα ὡς δῶρον τῆς Χάριτος κατὰ τὴν εὐαγγελικὴν ἀντίληψιν».

4ον
Κατὰ τὴν συνάντησιν ταύτην συνεζητήθη διεξοδικῶς ἡ θεμελιώδης σημασία τῆς Θείας Χάριτος διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σύμπαντος κόσμου τόσον ἐξ ἐπόψεως εὐαγγελικῆς, ὅσον καὶ ὀρθοδόξου. Διὰ τῶν ἀνωτέρω εἰσηγήσεων κατεγράφη ἡ χρήσις τοῦ ὅρου εἰς τὴν Παλαιάν καὶ τὴν Καινὴν Διαθήκην, καθὼς καὶ ἡ σημασία του ἀπὸ τοὺς πρωτοχριστιανικοὺς αἰῶνας μέχρι σήμερον εἰς τὰς δύο παραδόσεις. Ἐξ αὐτῶν ἐγένοντο ἀντιληπταὶ ἀφ’ ἑνὸς αἱ ὁμοιότητες καὶ αἱ περαιτέρω συγκλίνουσαι ἀπόψεις, ἀφ’ ἑτέρου, ὅμως, αἱ διάφοροι ἑρμηνευτικαὶ προσβάσεις εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφὴν καὶ εἰς τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ὁ ὅρος «chen» ἐκφράζει τὴν διαρκῶς παροῦσαν καὶ σωτηριώδη σχέσιν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, ὁ ὅρος «rachamim» τὸ θεῖον ἔλεος, ἐνῷ ὁ ὅρος «chesed» τὴν ἀγάπην καὶ φιλευσπλαχνίαν τοῦ Θεοῦ. Διὰ τῆς Χάριτός Του συνδέεται ὁ Θεὸς προσωπικῶς μετὰ τοῦ λαοῦ Του καὶ μετ’ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι πιστεύουσι εἰς Αὐτόν. Ἡ ἀγαπητικὴ σχέσις αὕτη τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐκφράζεται εἰς τὴν Καινὴν Διαθήκην διὰ τοῦ ὅρου «χάρις», ὡς δῶρον Θεοῦ. Ἰδιαιτέρως εἰς τὸν Παῦλον, τοῦ ὁποίου ἡ θεολογία δύναται νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς «χαριτοκεντρική», τονίζεται ἡ κεντρικὴ σημασία τῆς Χάριτος διὰ τὴν Σωτηρίαν τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Παραλλήλως ἐκφράζει ὁ ὅρος «χάρις» τὸν νέον αἰῶνα τῆς Θείας Οἰκονομίας, ὁ ὁποῖος ἤρξατο διὰ τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ἀναστάσεως.

Διὰ τὴν σημερινὴν οἰκουμενικὴν κατανόησιν τῆς περὶ Χάριτος διδασκαλίας πρέπει νὰ ληφθῇ ὑπ’ ὄψιν ἐκτὸς τῶν πορισμάτων τῶν βιβλικῶν ἐρευνῶν καὶ ἡ σχετικὴ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δέον ὅπως ἐκτιμηθῇ ὡς τμῆμα τῆς κοινῆς ἱστορίας. Τοῦτο ἰσχύει ἐπὶ παραδείγματι τοσοῦτον διὰ τὴν ἑρμηνείαν τῆς παυλείου θεολογίας ὑπὸ τοῦ Αὐγουστίνου, ὅσον καὶ διὰ τὴν τοιαύτην τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, παρὰ τὰς διαφόρους ἑρμηνευτικὰς προϋποθέσεις τῶν δύο, καθὼς καὶ τὴν διάφορον ἀποδοχήν των εἰς Ἀνατολήν καὶ Δύσιν. Ἀμφότεροι οἱ Πατέρες ἀπήντησαν μὲν εἰς τὰς προκλήσεις τῶν καιρῶν των, δὲν ἔχουσιν, ὅμως, ἀπολέσει τὴν ἐπικαιρότητα καὶ τὴν σημασίαν των διὰ τὸ παρόν.

Ἐν τῇ ζωῇ τῆς Ἐκκλησίας διαμέσου τῶν αἰώνων δρᾶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον προσφέρει τὴν Θείαν Χάριν, τόσον εἰς τὰ χαρίσματα, ὅσον καὶ εἰς τοὺς θεσμοὺς τῆς Ἐκκλησίας, τ.ἔ. εἰς τὰ ἐκκλησιαστικὰ ἀξιώματα, τὰ μυστήρια καὶ τὰς συνόδους, ὡς καὶ εἰς τὴν καθόλου Ἐκκλησίαν. Οὐσιῶδες διὰ τὴν ζωὴν τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ διατήρησις τῆς ἀρρήκτου σχέσεως καὶ τῆς καταλλήλου κατατάξεως μεταξὺ χαρισμάτων καὶ θεσμῶν.

Ἐκ τῶν εἰσηγήσεων καὶ κατὰ τὴν συζήτησιν προέκυψε ἡ κοινὴ διὰ τὰς Ἐκκλησίας μας θέσις, ὅτι ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ ἔκφρασιν τῆς ἀπείρου ἀγάπης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία διαπερνᾶ σύνολον τὴν ἱστορίαν τῆς Θείας Οἰκονομίας ἐκ τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Ἡ κεχαριτωμένη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ὑπερέχει ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων ἀντιλήψεων περὶ δικαιοσύνης. Ἡ Χάρις ἀποτελεῖ δῶρον καὶ δὲν δύναται νὰ κερδιθῇ ὑπὸ τοῦ ἀνθρώπου. Δρᾶ ἄνευ καταναγκασμοῦ· προϋποθέτει, ὅμως, τὴν βούλησιν τοῦ ἀνθρώπου καὶ δὲν ἀποκλείει τὴν εὐθύνην αὐτοῦ διὰ τὰς πράξεις του. Οὕτω ἐνεργεῖ ἡ Θεία Χάρις πρὸς Σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος πίπτει μὲν κατ’ ἐξακολούθησιν, δύναται, ὅμως, νὰ ἐπιστρέφῃ διὰ τῆς μετανοίας. Ἡ Χάρις καὶ ἡ Σωτηρία ἔχουσι καὶ μίαν κοσμολογικὴν καὶ παγκόσμιον διάστασιν, ἡ ὁποία καθιστᾶ ἡμᾶς ἐν τῇ δυνάμει τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὑποχρέους διὰ ὑπεύθυνον δρᾶσιν περὶ τὸν Κόσμον καὶ ἐν τῷ Κόσμῳ.

Ἡ δρᾶσις τῆς Χάριστος εἰς τὰ μυστήρια ἀνεφέρθη ἐν τῷ παραδείγματι τῆς Βαπτίσεως. Διὰ τῆς Χάριτος τοῦ Βαπτίσματος ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν, τὴν συμμετοχὴν εἰς τὸν Σταυρὸν καὶ τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴν συμμετοχὴν εἰς τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Ἡ Βάπτισις ἀποτελεῖ ἴδιον καὶ μόνιμον ἔργον τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος δωρεῖται τὴν Χάριν Του εἰς τὸν πιστόν. Ἀποκτᾶται διὰ τῆς πίστεως. Ἡ Βάπτισις τελεῖται εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Παρότι αἱ Ἐκκλησίαι ἡμῶν δὲν εὑρίσκονται εἰσέτι εἰς κοινωνίαν, θεωροῦμεν ἑκατέροθεν τὰ μέλη ἡμῶν ὡς βεβαπτισμένα καὶ ἀπορρίπτομεν τὸν ἐπαναβαπτισμόν. Οἱ συμμετέχοντες εἰς τὸν διάλογον χαιρετίζουν τὰς πρασπαθείας τῶν Ἐκκλησιῶν ἐν Γερμανίᾳ (Οἰκουμενικὸν Συμβούλιον τῶν Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν) διὰ τὴν προσπάθειαν ἐπιτεύξεως συμφωνίας ὡς πρὸς τὴν ἑκατέρωθεν ἀναγνώρισιν τοῦ Βαπτίσματος.

Κατὰ τὰς συνομιλίας ἡμῶν ἐνεφανίσθησαν ἐκτὸς τῶν κοινῶν σημείων καὶ ἔνια, τὰ ὁποῖα ἀπαιτοῦσι συγκεκριμένην συζήτησιν, ὅπως ἐπὶ παραδείγματι ἡ σχέσις τῆς «sola gratia» Σωτηρίας πρὸς τὴν συμμετοχὴν τοῦ ἀνθρώπου εἰς τὴν Σωτηρίαν του («συνέργεια»), καθὼς καὶ ἡ σχέσις ἐξιλεώσεως, δικαιώσεως, σωτηρίας καὶ θεώσεως ὑπὸ τὸ πρῖσμα τῶν ἀποτελεσμάτων ἄλλων διαλόγων. Ἐπιπλέον πρέπει νὰ ληφθῶσιν ὑπ’ ὄψιν τὰ ἀποτελέσματα τῶν νεωτέρων ἐρευνῶν περὶ τῆς διδασκαλίας τοῦ Λουθήρου καὶ τῶν Πατέρων, τόσον ἀπὸ εὐαγγελικῆς, ὅσον καὶ ἀπὸ ὀρθοδόξου πλευρᾶς, τὰ ὁποῖα παραπέμπουσι εἰς περισσοτέρας ὁμοιότητας μεταξὺ τῶν δύο παραδόσεων, ἀπ’ ὅ,τι μέχρι τοῦδε ἐνομίζετο. Ἐπίσης μένει πρὸς διασάφησιν τὸ ζήτημα τῆς θέσεως τῶν συμβολικῶν κειμένων καὶ τῆς σημασίας αὐτῶν διὰ τὴν κατανόησιν τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας.

5ον
Αἰ Ἀντιπροσωπείαι ἐκφράζουσιν εὐχαριστίας διὰ τὴν φιλοξενίαν εἰς:
– τὴν Α.Θ. Παναγιότητα, τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην κ. κ. Βαρθολομαῖον,
– τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Μοσχονησίων κ. Ἀπόστολον,
Ἡγούμενον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Χάλκης,
– τὸν Ἐλλογιμότατον Πάστορα κ. Holger Nollmann καὶ τὴν γερμανόφωνον Κοινότητα ἐν Τουρκίᾳ,
– τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Σασίμων κ. Γεννάδιον,
Ἡγούμενον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ,
– τὸν Ἐξοχώτατον Γενικὸν Πρόξενον τῆς Ὁμοσπονδιακῆς
Δημοκρατίας τῆς Γερμανίας ἐν Κωνσταντινουπόλει κ.
Rainer Möckelmann.

6ον
Ἀμφότεραι αἱ Ἀντιπροσωπεῖαι εἶναι πεπεισμέναι ὅτι ἡ συνέχισις τοῦ διαλόγου τούτου εἶναι σκόπιμος καὶ ἀναγκαία. Προτείνουσι εἰς τὰς ἐκκλησιαστικὰς ἀρχάς των τὴν δημοσίευσιν τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς συναντήσεως ταύτης, ὡς καὶ τὴν συνέχισιν τοῦ διμεροῦς διαλόγου, καθὼς: «εἰσέτι ἐμποδίζουσιν οὐσιαστικαὶ διαφορὲς εἰς τὴν πίστιν τὴν ὁρατὴν ἑνότητα. Ὑφίστανται διάφοροι ἀπόψεις, κυρίως περὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ἑνότητος αὐτῆς, περὶ τῶν μυστηρίων καὶ τῶν ἀξιωμάτων» (Charta Oecumenica I,1). «Διὰ τὴν ἐμβάθυνσιν τῆς οἰκουμενικῆς κοινωνίας πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ συνεχισθῶσιν αἱ προσπάθειαι διὰ τὴν ἐξεύρεσιν συναινέσεως εἰς τὴν πίστην. Ἄνευ τῆς ἑνότητος ἐν τῇ πίστει δὲν ὑφίσταται πλήρης ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία. Ἐκτὸς τοῦ διαλόγου δὲν ὑφίσταται ἑτέρα ἐναλλακτικὴ λύσις» (Charta Oecumenica II,6).

Φανάριον, τῇ 22ᾳ Σεπτεμβρίου 2004
Διὰ τὴν Ἀντιπροσωπείαν τῆς Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας ἐν Γερμανίᾳ
Τ.Υ.
Ἐπίσκοπος δρ.τ.ἕ. Rolf Koppe,
Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Οἰκουμενικῶν καὶ Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων τῆς EKD

Διὰ τὴν Ἀντιπροσωπείαν τοῦ Οίκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Τ.Υ.
† Αὐγουστῖνος, Μητροπολίτης Γερμανίας καὶ Ἔξαρχος Κεντρῴας Εὐρώπης