Ἐλλόγιμοι Ἐκπαιδευτικοί,
Ἀγαπητοὶ μαθηταί,
Μὲ πολλὴν συγκίνησιν, χαρὰν καὶ ἀγάπην σᾶς καλωσορίζομεν εἰς τὴν βασιλίδα τῶν πόλεων καὶ εἰς τὸ Ζωγράφειον, τὸ ἱστορικὸν καὶ περιώνυμον αὐτὸ ἐκπαιδευτικὸν καθίδρυμα τῆς Πόλεώς μας καὶ τῆς Ὁμογενείας, εἰς τὸ ὁποῖον καὶ σεῖς ὡς ἐκπαιδευτικοὶ δύνασθε νὰ αἰσθάνεσθε ὡς εἰς τὸν οἶκον σας, ὡς εἰς τὸ ἰδικόν σας σχολεῖον.
Σᾶς συγχαίρομεν διὰ τὴν πρωτοβουλίαν σας νὰ συνδυάσετε τὴν προσκυνηματικήν αὐτὴν ἐπίσκεψίν σας μὲ τὴν διοργάνωσιν τοῦ παρόντος σεμιναρίου, διὰ τὸ ὁποῖον ἐπελέξατε τὸ θέμα: «Κωνσταντινούπολη – Χαλκιδική: περιβαλλοντικὸ καὶ πολιτιστικὸ ἀπόθεμα».
Μία ἐπιπόλαιος θεώρησις τοῦ θέματος θά ἠδύνατο νὰ ἐγείρῃ ἀπορίας τινὰς περὶ τῆς σχέσεως τῶν ἀναφερομένων εἰς αὐτὸ ὅρων, τοὐτέστι περὶ τῆς σχέσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως πρὸς τὴν Χαλκιδικὴν ἀφ᾽ ἑνὸς καὶ τοῦ περιβαλλοντικοῦ πρὸς τὸ πολιτιστικὸ ἀπόθεμα ἀφ᾽ ἑτέρου, ἐμβριθεστέρα ὅμως μελέτη ἀναδεικνύει τὴν αὐταπόδεικτον συνάφειάν των.
Κωνσταντινούπολις καὶ Χαλκιδικὴ συνδέονται δι᾽ ἀκαταλύτων ἱστορικῶν δεσμῶν, συνδέονται διὰ τῆς κοινῆς μακραίωνος ἱστορικῆς αὐτῶν διαδρομῆς, συνδέονται διὰ τοῦ βυζαντινοῦ παρελθόντος, συνδέονται καὶ διὰ τῶν παλαιόθεν καὶ ἄχρι τῆς σήμερον συντηρουμένων πνευματικῶν δεσμῶν, διότι ἡ Χαλκιδική, ὡς καὶ αἱ λοιπαὶ ἐπαρχίαι τῆς Βορείου Ἑλλάδος, ἔχουν τὴν πνευματικὴν αὐτῶν ἀναφορὰν εἰς τὴν Μητέρα Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως• κατὰ μείζονα δὲ λόγον ἰσχύει τοῦτο διὰ τὴν Χαλκιδικήν, τῆς ὁποίας μία τῶν τριῶν χερσονήσων, ἡ χερσόνησος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀνήκει ἀμέσως εἰς τὴν κανονικὴν δικαιοδοσίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου.
Πέραν ὅμως τῆς πνευματικῆς σχέσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως μετὰ τοῦ Ἱεροῦ Ἄθωνος καὶ κατ᾽ ἐπέκτασιν μετὰ τῆς Χαλκιδικῆς, ἰσχυροὶ εἶναι οἱ δεσμοὶ ἀμφοτέρων εἰς πολιτιστικὸν ἐπίπεδον, καθὼς πλεῖστοι ὅσοι ἐκ τῶν θησαυρῶν τῶν ἀποκειμένων ἐν ταῖς Ἱεραῖς Μοναῖς τοῦ Ἁγιωνύμου Ὄρους προέρχονται ἐκ τῆς βασιλίδος τῶν Πόλεων, εἴτε διότι ἐτεχνουργήθησαν ἐν αὐτῇ, εἴτε διότι ἀποτελοῦν δωρεὰς εὐσεβῶν βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων, εἴτε διότι μετεφέρθησαν διὰ ποικίλους λόγους καὶ εἰς διαφόρους χρόνους ἐντεῦθεν εἰς αὐτάς. Τοιουτοτρόπως, θὰ ἠδύνατο νὰ θεωρήσῃ κανεὶς τὸ Ἅγιον Ὄρος ὡς ζῶσαν προέκτασιν τοῦ Βυζαντίου, ἀρρήκτως συνδεδεμένον μὲ τὴν ἱστορικὴν αὐτοῦ καθέδραν, τὴν Κωνσταντινούπολιν.
Τὸ θέμα ὅμως τοῦ παρόντος σεμιναρίου δὲν περιορίζεται ἁπλῶς εἰς τὴν σχέσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως μετὰ τῆς Χαλκιδικῆς, ἀλλ᾽ ἐπεκτείνεται εἰς τὴν συνάφειαν τοῦ περιβαλλοντικοῦ μετὰ τοῦ πολιτιστικοῦ ἀποθέματος, δύο τομέων, διὰ τοὺς ὁποίους ἡ Ἐκκλησία, καὶ ἰδιαιτέρως τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ὄχι μόνον ἀνέκαθεν ἐνδιεφέρετο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ μακροῦ δραστηριοποιεῖται καὶ μοχθεῖ ὅση αὐτῷ δύναμις.
Ὁ Θεὸς ἔθεσε, συμφώνως πρὸς τὸ βιβλίον τῆς Γενέσεως, τοὺς πρωτοπλάστους εἰς τὸν παράδεισον «ἐργάζεσθαι καὶ φυλάττειν αὐτόν», ὁρίσας τοιουτοτρόπως τὸ χρέος τῶν ἀνθρώπων ἔναντι τοῦ κόσμου καὶ τῶν ἐν αὐτῷ, ἔναντι δηλαδὴ τῶν δημιουργημάτων τῆς κτίσεως, τὰ ὁποῖα πρὸς χάριν αὐτῶν κατεσκεύασε. Τὸ «ἐργάζεσθαι» δηλοῖ ἄλλωστε τὸν τρόπον διὰ τοῦ ὁποίου ὁ ἄνθρωπος δύναται νὰ μετάσχῃ τῆς δημιουργίας καὶ νὰ ὁμοιάσῃ πρὸς τὸν Θεόν, πρὸς τελείωσιν τοῦ σκοποῦ τῆς πλάσεώς του «κατ᾽ εἰκόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν» Αὐτοῦ. Καλεῖ δηλαδὴ διὰ τοῦ «ἐργάζεσθαι» ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον νὰ γίνῃ δημιουργὸς καὶ νὰ παραγάγῃ ἔργα «καλὰ λίαν», ὡς αὐτὰ τὰ ὁποῖα ἐποίησεν ὁ Ἴδιος καὶ ἀπολαμβάνει ὁ ἄνθρωπος. Ἡ καλλιτεχνική ἑπομένως δημιουργία καὶ τὰ πολιτιστικὰ ἀγαθὰ τὰ ὁποῖα δημιουργεῖ δι᾽αὐτῆς ὁ ἄνθρωπος, ἀποτελοῦν ἐκπλήρωσιν τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ.
Τὴν τοιαύτην ἀνθρωπίνην δημιουργίαν, πολλῷ δὲ μᾶλλον τὴν καθ᾽ὅλου δημιουργίαν, τὸ περιβάλλον καὶ τὸν φυσικὸν πλοῦτον, διὰ τοῦ ὁποίου ἐκόσμησε καὶ ἐπλούτισεν ὁ Θεὸς τὴν γῆν, ὀφείλει κατὰ τὴν προαναφερθεῖσαν θείαν ἐντολὴν νὰ τιμᾷ, νὰ σέβεται καὶ νὰ διαφυλάσσῃ ὁ ἄνθρωπος.
Τὸ Γένος ἡμῶν ηὐλογήθη παρὰ τοῦ Θεοῦ ὥστε νὰ διαθέτῃ μέγα ἀπόθεμα τόσον περιβαλλοντικοῦ ὅσον καὶ πολιτιστικοῦ πλούτου, ὁ ὁποῖος συνδυάζεται ἁρμονικῶς καὶ μὲ μοναδικὸν τρόπον εἰς τὴν Πόλιν ταύτην, ἑλκύων τοιουτοτρόπως τὰ βλέμματα πάντων πρὸς αὐτὴν καὶ συγκινῶν βαθύτατα τὴν ἡμετέραν καρδίαν.
Δι᾽ ἡμᾶς, ἐλέγομεν προσφάτως ὁμιλοῦντες εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους Βεβεκίου, «ἡ Κωνσταντινούπολις εἶναι ὁ παράδεισός μας ἀπὸ ὅπου δὲν ἠμπορεῖ νὰ μᾶς ἐκβάλῃ κανείς». Καὶ αὐτὸς ὁ παράδεισος ἀποτελεῖται ἀπὸ τὰς ἀναμνήσεις καὶ τὴν ἱστορίαν τοῦ Γένους ἡμῶν, ἐκφραζομένας εὐγλώττως καὶ διὰ τῶν περιφήμων ἐπιτευγμάτων τῆς καλλιτεχνικῆς καὶ δημιουργικῆς φύσεως τῶν πατέρων ἡμῶν, τὰ ὁποῖα ἀποθαυμάζει κάθε στιγμὴν ὁ ἐπισκέπτης καὶ προσκυνητὴς τῆς ἱστορικῆς αὐτῆς πόλεως. Εἰς πλεῖστα δὲ τούτων ἐκδηλοῦται ὁ θαυμασμὸς καὶ ὁ σεβασμὸς τῶν δημουργησάντων ταῦτα πατέρων μας, εἰς τρόπον ὥστε νὰ ἀποτελοῦν ταυτοχρόνως ἔκφρασιν τόσον πολιτιστικοῦ ὅσον καὶ περιβαλλοντικοῦ πλούτου, πρὸς τὸν ὁποῖον οἱ Βυζαντινοὶ καλλιτέχναι εἶχον ἰδιαιτέραν εὐαισθησίαν.
Τὸν θαυμασμὸν τοῦτον πρὸς τὸν οὐρανόν, ἔνθα οἰκεῖ ὁ τὰ πάντα δημιουργήσας Θεός, ἐξέφραζον ἄλλωστε διὰ τοῦ τρούλλου, τὸν ὁποῖον οἱ βυζαντινοὶ ἀρχιτέκτονες προσέθετον εἰς τὸν ἑλληνικὸν ρυθμὸν τῆς βασιλικῆς, δημιουργήσαντες τὸ θαῦμα τοῦ ναοῦ τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας. Δὲν περιωρίσθησαν ὅμως μόνον εἰς αὐτό, ἀλλ᾽ ἐχρησιμοποίησαν πλειστάκις μοτίβα ἐκ τοῦ φυσικοῦ πλούτου διὰ νὰ κοσμήσουν τοὺς ναοὺς τοῦ Θεοῦ, δίδοντας ἐνίοτε εἰς ταῦτα καὶ συμβολικὴν σημασίαν.
Τοιουτοτρόπως ἐντυπωσιάζεται σήμερον ὁ ἐπισκέπτης ἐκ τοῦ λαμπροῦ φυτικοῦ διακόσμου, γλυπτοῦ καὶ ψηφιδωτοῦ, ὁ ὁποῖος κοσμεῖ τὴν Ἁγίαν Σοφίαν, τὴν Μονὴν τῆς Παναγίας τῆς Παμμακαρίστου καὶ τὴν Μονὴν τῆς Χώρας. Ἐντυπωσιάζεται ἐπίσης καὶ ἀπὸ τὴν ἐνάργειαν τῶν ψηφιδωτῶν τοῦ Μεγάλου Παλατίου, ἀποτυπούντων σκηνὰς ἐκ τοῦ φυσικοῦ καὶ ζωϊκοῦ πλούτου τῆς θείας δημιουργίας. Ἀποθαυμάζει τὴν ἀέναον κίνησιν τῶν ἀστέρων εἰς τὰ ἐναπομείναντα σπαράγματα τοῦ ψηφιδωτοῦ δαπέδου τῆς Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος, καὶ εἶναι ὡσὰν νὰ ἀκούῃ ἐπαναλαμβανομένην δι᾽ αὐτῶν τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον διὰ νὰ ἐργάζεται καὶ φυλάσσῃ τὸν παράδεισον.
Εἰς ἡμᾶς τοὺς ζῶντας εἰς αὐτὸν τὸν παράδεισον, τὸν πολιτιστικὸν καὶ περιβαλλοντικόν, εἰς ἡμᾶς τοὺς ἔχοντας τὴν τιμὴν νὰ βιώνωμεν τὸν παράδεισον τῆς ἱστορίας καὶ τῶν ἀναμνήσεων εἰς τὸν ὑπέροχον αὐτὸν τόπον μὲ τὰς θαυμαστὰς φυσικὰς καλλονάς, τὰ ὕδατα καὶ τὴν φυτικὴν δημιουργίαν, εἰς τὸν ὁποῖον μᾶς ἐτοποθέτησεν ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἐναπόκειται ἡ εὐθύνη καὶ τὸ χρέος νὰ ἐργαζώμεθα διὰ τὴν φύλαξιν καὶ τὴν διατήρησιν αὐτοῦ ἐκ τῶν ποικίλων κινδύνων, ἰδίᾳ δὲ ἐκ τοῦ μεγίστου κινδύνου τὸν ὁποῖον εἰς τὰς ἡμέρας μας διατρέχει ἐκ τῆς ἀλογίστου χρήσεως καὶ καταχρήσεως αὐτοῦ, ἀποτελέσματος τῆς ἀνθρωπίνης πλεονεξίας καὶ ἀπερισκεψίας.
Πρὸς τὸν σκοπὸν τῆς διαφυλάξεως τοῦ περιβαλλοντικοῦ πλούτου καὶ ἐν τῷ πλαισίῳ τόσον τῆς τηρήσεως τῆς θεοσδότου ἐντολῆς πρὸς ἐργασίαν καὶ φύλαξιν τοῦ παραδείσου, ὅσον καὶ τῆς ἱστορικῆς αὐτοῦ εὐθύνης νὰ ὑπενθυμίζῃ τὴν ἐντολὴν ταύτην εἰς τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον, ἐργάζεται ἀπὸ ἐτῶν δραστηρίως καὶ πρὸς ὅλας τὰς κατευθύνσεις τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ἐν συνειδήσει ὅτι ἡ διατήρησις τῆς ἰσορροπίας τοῦ περιβάλλοντος δὲν διασώζει μόνον τοῦτο ἀπὸ τῆς καταστροφῆς, ἀλλὰ συμβάλλει τὰ μέγιστα καὶ εἰς τὴν διαφύλαξιν τοῦ πολιτιστικοῦ πλούτου, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ ὀργανικὸν καὶ ἀναπόσπαστον τμῆμα τοῦ περιβάλλοντος.
Διὰ τοῦτο καὶ χαιρετίζομεν ἐκ καρδίας καὶ συγχαίρομεν πάντας τοὺς συστρατευομένους ἡμῖν εἰς τὴν εὐγενῆ προσπάθειαν τῆς διαφυλάξεως τοῦ περιβαλλοντικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ πλούτου, ἰδίᾳ δὲ τὴν ἰδικήν σας πρωτοβουλίαν, τὴν πρωτοβουλίαν τῶν ἐκπαιδευτικῶν τοῦ νομοῦ Χαλκιδικῆς, τὴν ὁποίαν θεωροῦμεν ἐξαιρετικῶς σημαντικήν, διότι ὡς εὐαισθητοποιημένοι διδάσκαλοι καὶ καθηγηταὶ εἴμεθα βέβαιοι ὅτι θὰ μεταδώσετε τὴν εὐαισθησίαν καὶ ἀγάπην σας ταύτην διὰ τὸ περιβάλλον καὶ τὰ πολιτιστικὰ ἀγαθὰ καὶ εἰς τοὺς μαθητὰς καὶ τὰς μαθητρίας τῶν σχολείων σας, οἱ ὁποῖοι καὶ μετὰ τῶν λοιπῶν συνομιλήκων των θὰ ἀναλάβουν εἰς τὰ ἐρχόμενα ἔτη τὴν εὐθύνην διὰ τὴν διατήρησίν των.
Εἶσθε εὐτυχεῖς διότι ἡ Χαλκιδικὴ διαθέτει πλοῦτον φυσικὸν καὶ ἱστορικὸν πολύν, ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων ἕως σήμερον, καὶ θὰ ἠδυνάμεθα νὰ εἴπωμεν ὄχι μόνον ἀπόθεμα πολιτιστικὸν καὶ περιβαλλοντικὸν ἀλλὰ πλεόνασμα, τὸ ὁποῖον πρέπει καὶ νὰ διαφυλαχθῇ καὶ νὰ ἀναδειχθῇ παντοιοτρόπως, κυρίως δὲ νὰ ἀποτελέσῃ ἀντικείμενον σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης τῶν κατοίκων καὶ τῶν ἐπισκεπτῶν αὐτῆς.
Ἡ προσκυνηματικὴ ἐπίσκεψίς σας εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ τὸ ἐν τῷ Ζωγραφείῳ πραγματοποιούμενον σεμινάριον ἐλπίζομεν ὅτι θὰ σᾶς προσφέρῃ νέαν ἔμπνευσιν καὶ ὤθησιν διὰ νὰ συνεχίσετε τὴν ἐπαινετὴν προσπάθειάν σας, διὰ τὴν ὁποίαν σᾶς συγχαίρομεν ἐκ καρδίας διὰ μίαν εἰσέτι φοράν, καὶ ἐκφράζομεν τὴν χαρὰν καὶ τὴν συγκίνησιν ἡμῶν διὰ τὴν ἐνταῦθα ἐπίσκεψίν σας.
Ἐπευλογοῦντες πάντας ὑμᾶς πατρικῶς παρακαλοῦμεν νὰ μεταφέρετε τὴν Πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐχὴν καὶ εὐλογίαν καὶ πρὸς ἅπαντας τοὺς συναδέλφους σας Καθηγητὰς καὶ τοὺς μαθητὰς τῶν σχολείων σας, τοὺς ὁποίους ἀναμένομεν, ὅπως καὶ ὑμᾶς, πάντοτε εἰς τὴν Πόλιν μας καὶ εἰς τὰς αὐλὰς τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας.