* * *
Σεβασμιώτατε Καρδινάλιε κύριε Leonardo Sandri, μετά τῶν λοιπῶν μελῶν τῆς ἐπισήμου Ἀντιπροσωπείας τῆς ἀδελφῆς Ἐκκλησίας τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης,
Μετά πολλῆς χαρᾶς ἐν Κυρίῳ χαιρετίζομεν τήν παρουσίαν ὑμῶν ἐν Φαναρίῳ πρός συνεορτασμόν τῆς πανσέπτου μνήμης τοῦ Πρωτοκλήτου τῶν Ἀποστόλων Ἀνδρέου, ἱδρυτοῦ καί πάτρωνος τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν. Εὐχαριστοῦμεν ἐκ μέσης καρδίας τόν λίαν ἡμῖν ἀγαπητόν ἀδελφόν Πάπαν Ρώμης Φραγκῖσκον, διότι ἠγαθύνθη, συνεχίζων τήν καθιερωθεῖσαν ὑπό τοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου καί τοῦ Πάπα Παύλου ΣΤ’ ἀνταλλαγήν ἐπισκέψεων ἀντιπροσωπειῶν ἐκατέρωθεν κατά τήν Θρονικήν ἑορτήν τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, νά ἀποστείλῃ ὑμᾶς εἰς Φανάριον, κομιστάς, ἐκ προσώπου Αὐτοῦ, ἑορτίου μηνύματος ἀγάπης καί τιμῆς. Παρακαλοῦμεν τήν ὑμετέραν Σεβασμιότητα, ὅπως διαβιβάσῃ πρός τόν Ἁγιώτατον ἀδελφόν τάς εἰλικρινεῖς εὐχαριστίας τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας καί τῆς ἡμῶν Μετριότητος.
Πρό τριῶν ἑβδομάδων εἴχομεν τήν εὐλογίαν καί τήν χαράν τῆς συναντήσεως πρόσωπον πρός πρόσωπον μετά τοῦ ἀδελφοῦ Πάπα Φραγκίσκου κατά τό Bahrain Forum for Dialogue, τό ὁποῖον ἦτο ἀφιερωμένον εἰς τό θέμα «Ἀνατολή καί Δύσις ὑπέρ τῆς ἀνθρωπίνης συνυπάρξεως» Οἱ συμμετέχοντες εἶχον τήν εὐκαιρίαν νά συμπνευματισθοῦν καί νά συζητήσουν περί τοῦ κειμένου «Ἀδελφοσύνη τῶν ἀνθρώπων ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ κόσμου καί τῆς συμβιώσεως». Ἐν τῷ πλαισίῳ τοῦ Forum προσηυχήθημεν, χριστιανοί ἐκπρόσωποι διαφόρων Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν εἰς μίαν Οἰκουμενικήν συνάντησιν καί κοινήν δέησιν ὑπέρ τῆς εἰρήνης. Ὡς ἐγράφη εἰς τήν Διακήρυξιν τοῦ Βασιλείου τοῦ Bahrain, ὅταν κηρύσσεται μῖσος, βία καί διάσπασις, τότε ἀποϊεροποιεῖται τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ.
Δυστυχῶς, εἴμεθα καί σήμερον μάρτυρες τοῦ πῶς ἡ θρησκευτική πίστις δύναται νά χειραγωγηθῇ διά νά δικαιολογήσῃ τόν πόλεμον καί τήν χρῆσιν βίας. Ὁ ἐν ἐξελίξει καταστροφικός πόλεμος ἐν Οὐκρανίᾳ μεταξύ ἀδελφῶν χριστιανικῶν λαῶν προκαλεῖ εἰς ἡμᾶς βαθεῖαν θλῖψιν καί συνιστᾷ μεγάλην πρόκλησιν. Ἀναφορικῶς πρός αὐτά τά ἀπαράδεκτα γεγονότα, εἶναι καίριον νά ἐνθυμώμεθα ὅτι ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας (Κρήτη, 2016) κατεδίκασε τόν πόλεμον διακηρύξασα ὅτι «ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καταδικάζει γενικῶς τόν πόλεμον, τόν ὁποῖον θεωρεῖ ἀπόρροιαν τοῦ ἐν τῷ κόσμῳ κακοῦ καί τῆς ἁμαρτίας» καί ὅτι «ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καταδικάζει ἐντόνως τάς ποικιλομόρφους συγκρούσεις καί τούς πολέμους, τούς ὀφειλομένους εἰς φανατισμόν, προερχόμενον ἐκ θρησκευτικῶν ἀρχῶν» (Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον, Δ’, 1 καί 3).
Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης ὑπεγράμμισεν ὅτι «ἡ εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὥριμος καρπός τῆς ἐν Αὐτῷ ἀνακεφαλαιώσεως τῶν πάντων, τῆς ἀναδείξεως τῆς ἀξίας καί τοῦ μεγαλείου τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου ὡς εἰκόνος Θεοῦ· τῆς προβολῆς τῆς ἐν Αὐτῷ ὀργανικῆς ἑνότητος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί τοῦ κόσμου· τῆς καθολικότητος τῶν ἀρχῶν τῆς εἰρήνης, τῆς ἐλευθερίας καί τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης καί, τέλος, τῆς καρποφορίας τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν τοῦ κόσμου» (ὅ. π., Γ’, 1). Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, ἡ Σύνοδος διεκήρυξεν ὅτι «ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία θεωρεῖ καθῆκον αὐτῆς νά ἐπικροτῇ πᾶν ὅ,τι ἐξυπηρετεῖ πράγματι τήν εἰρήνην (Ρωμ. ιδ’, 19) καί ἀνοίγει τήν ὁδόν πρός τήν δικαιοσύνην, τήν ἀδελφοσύνην, τήν ἀληθῆ ἐλευθερίαν καί τήν ἀμοιβαίαν ἀγάπην μεταξύ ὅλων τῶν τέκνων τοῦ ἑνός οὐρανίου Πατρός, ὡς καί μεταξύ ὅλων τῶν λαῶν τῶν ἀποτελούντων τήν ἑνιαίαν ἀνθρωπίνην οἰκογένειαν» (ὅ. π., Γ’, 5).
Εἰς τό Bahrain, ὁ Πάπας Φραγκῖσκος ἐτόνισεν ὅτι διά τήν ἀναγκαίαν ἀποτελεσματικήν κοινήν μαρτυρίαν ἐν τῷ κόσμῳ, ὀφείλομεν νά εἴμεθα συμφιλιωμένοι καί ἡνωμένοι, ὥστε νά ὁμιλῶμεν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ. Ἐξ ἄλλου, διά τήν προώθησιν καί διευκόλυνσιν αὐτῆς τῆς κοινῆς χριστιανικῆς μαρτυρίας ἐγεννήθη ἡ Οἰκουμενική Κίνησις κατά τάς ἀρχάς τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, συμφώνως καί πρός τούς λόγους τοῦ Χριστοῦ, «ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (Ἰωάν. ιγ΄, 35).
Ἐν τῷ πλαισίῳ τῶν διεκκλησιαστικῶν ἡμῶν σχέσεων καί τοῦ διμεροῦς θεολογικοῦ διαλόγου εἴμεθα ἰδιαιτέρως ἱκανοποιημένοι διά τήν σημασίαν, τήν ὁποίαν περιέγραψεν ὁ ἀδελφός Πάπας Φραγκῖσκος εἰς τήν ἀρχήν τῆς Συνοδικότητος τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποίαν περιέγραψεν ὡς τήν κυρίαν ὁδόν διά τήν Ἐκκλησίαν τῆς τρίτης χιλιετίας. Παρακολουθοῦμεν μετά μεγάλου ἐνδιαφέροντος ὅλας τάς συζητήσεις ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ εἰς τήν Σύνοδον τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης, ἀρξαμένας κατά τό παρελθόν ἔτος, αἱ ὁποῖαι θά συνεχισθοῦν μέχρι καί τοῦ ἔτους 2023, μέ θέμα «Διά μίαν συνοδικήν Ἐκκλησίαν: κοινωνία, συμμετοχή καί ἱεραποστολή».
Σαφέστατα, ἡ συνοδικότης δέν εἶναι ἁπλῶς εἷς θεσμός ἤ ἕν πρότυπον διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας, μέ στόχον τήν κοινωνίαν (communion) καί τήν ἑνότητα, οὔτε θέμα ἐνεργοῦ συμμετοχῆς ὅλων τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Ἐν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ, ἡ συνοδικότης δέν ἐπιτρέπεται νά συγχέηται μέ ἐκδημοκρατισμόν, οὔτε μέ λῆψιν τῶν ἀποφάσεων μέ βάσιν τήν ἀρχήν τῆς πλειοψηφίας. Ὁ σκοπός τῶν Συνόδων δέν εἶναι ἡ συνάντησις ὡς αὐτοσκοπός, ἀλλά ἡ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου πρός τόν λαόν τοῦ Θεοῦ καί πρός τόν κόσμον, ἡ ἀποτελεσματικωτέρα μαρτυρία περί τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία ἀπαιτεῖ νά ἀκούωμεν τόν Λόγον τοῦ Θεοῦ, τό Ἅγιον Πνεῦμα καί ὁ εἷς τόν ἕτερον, νά ἀναπτύσσωμεν πνεῦμα διακρίσεως καί πολιτισμόν διαλόγου.
Ὁ διμερής θεολογικός διάλογος μεταξύ τῆς Ὀρθοδόξου καί τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ἡστιάσθη κατά τά τελευταῖα δεκαεπτά ἔτη εἰς τό θέμα τῆς συνοδικότητος. Εἰς τό κείμενον τῆς Ραβέννας τοῦ 2007, ἐτονίσθη ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά νοηθῇ πρωτεῖον ἄνευ συνοδικότητος οὔτε συνοδικότης ἄνευ τοῦ πρωτείου. Ἐπίσης, ἀνεφέρθη ὅτι ἡ ἄσκησις τοῦ πρωτείου καί τῆς συνοδικότητος τελεῖται εἰς τρία διαφορετικά ἐπίπεδα: τό τοπικόν, τό περιφερειακόν καί τό παγκόσμιον (οἰκουμενικόν). Αὐτά τά τρία ἐπίπεδα ἐνετάχθησαν εἰς τό κείμενον Chieti τοῦ ἔτους 2016, τό ὁποῖον ἀναφέρεται εἰς τό θέμα: «Συνοδικότης καί Πρωτεῖον κατά τήν πρώτην χιλιετίαν: Πρός μίαν κοινήν κατανόησιν ἐπ᾿ ἀγαθῷ τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας».
Κατά τήν διάρκειαν τῶν τελευταίων ἕξ ἐτῶν, ἡ Μεικτή Διεθνής Ἐπιτροπή ἐπί τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου Ὀρθοδόξου καί Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας εἰργάσθη ἐπί ἑνός κειμένου μέ τίτλον «Πρωτεῖον καί Συνοδικότης κατά τήν δευτέραν χιλιετίαν καί σήμερον». Σκοπός αὐτοῦ τοῦ κειμένου ἦτο νά ἐπιτευχθῇ μία κοινή προσέγγισις τῶν δυσκολιῶν, αἱ ὁποῖαι ἀνεφύησαν μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν κατά τήν δευτέραν χιλιετίαν, καί τοῦ πῶς δύνανται αὐταί νά ὑπερβαθοῦν ἐν τῷ παρόντι, διά τῆς ἀναδείξεως μιᾶς «συνοδικωτέρας» Ἐκκλησίας. Προσευχόμεθα καί ἐλπίζομεν ὅτι ἡ νέα Ὁλομέλεια τῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία θά συνέλθῃ εἰς τήν Ἀλεξάνδρειαν τῆς Αἰγύπτου τόν Ἰούνιον τοῦ ἑπομένου ἔτους ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κυρίου Θεοδώρου, θά ὁριστικοποιήσῃ τό κείμενον αὐτό καί τοιουτοτρόπως θά συμβάλῃ εἰς τήν προώθησιν τῆς ἀποκαταστάσεως τῆς κοινωνίας μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν διά τῆς καλλιεργείας πνεύματος συνοδικότητος.
Σεβασμιώτατε, προσφιλέστατοι ἀδελφοί καί τέκνα ἀγαπητά ἐν Κυρίῳ,
Ἡ μετοχή εἰς τό κοινόν ποτήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας προϋποθέτει ὅτι πορευόμεθα ὁμοῦ τήν αὐτήν ὁδόν. Αὐτή ἡ κοινή πορεία εἶναι ὅ,τι ἡ ἑλληνική λέξις σύνοδος ἐκφράζει. Διά τόν λόγον αὐτόν, ἡ σύνοδος δέν εἶναι μόνον εἰκών ἤ θεσμός τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά μᾶλλον ὁ ἀκριβής ὁρισμός τῆς Ἐκκλησίας, ὡς ὁ ἐν Ἁγίοις προκάτοχος ἡμῶν Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος προσφυέστατα ἔγραψεν: «Ἐκκλησία συστήματος καί συνόδου ἐστίν ὄνομα». (Εἰς τόν 149ον Ψαλμόν, PG 55, 493).
Μετά τοιούτων αἰσθημάτων, ὑμνοῦντες καί δοξολογοῦντες τόν φιλάνθρωπον Δοτῆρα παντός ἀγαθοῦ, ἀπευθύνομεν πρός τήν ὑμετέραν πολυτίμητον Σεβασμιότητα καί τήν τιμίαν Συνοδείαν αὐτῆς ὁλοκαρδίως τό «Ὡς εὖ παρέστητε», εὐχαριστοῦντες ὑμῖν ἅπαξ ἔτι διά τήν συμμετοχήν σας εἰς τήν Θρονικήν ἑορτήν τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας. Παρακαλοῦμεν ὑμᾶς, ὅπως διαβιβάσητε πρός τόν ἁγιώτατον ἀδελφόν Πάπαν Φραγκῖσκον τάς προσωπικάς εὐχάς τῆς ἡμῶν Μετριότητος. Δεόμεθα τοῦ πανσθενοῦς καί παντελεήμονος Θεοῦ, ὅπως, πρεσβείαις τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Ἀνδρέου καί Πέτρου τῶν αὐταδέλφων, κρατύνῃ τόν λαόν Αὐτοῦ ἐν τῇ ἐκπληρώσει τοῦ ἁγίου θελήματος καί τῶν θείων προσταγμάτων Αὐτοῦ, εὐλογῇ δέ πάντας ἡμᾶς εἰς τήν ἐν συνόδῳ πορείαν πρός τήν ποθεινήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου μετά τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά εἶναι βάσις διά νά δίδωμεν ἀσφαλῆ μαρτυρίαν περί τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆς «ἐλπίδος ἡμῶν» (Α’ Τιμ. α΄, 1) καί διά νά ἀγωνιζώμεθα διά τήν εἰρήνην τοῦ σύμπαντος κόσμου.
Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν!