«Ἀπό τόν Ἀπόστολο Παῦλο καί τό Πρῶτο Δίκτυο Ἐκκλησιῶν σέ ἕνα Παγκόσμιο Δίκτυο Βυζαντινῶν Πόλεων».

Τιμιώτατοι Ἄρχοντες,
Ἐλλογιμώτατοι κ. Καθηγηταί,
Κυρίαι καί Κύριοι,

Γνωστή καί ἀναμφισβητήτως μεμαρτυρημένη τυγχάνει ἡ σχέσις τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν μέ τήν Πόλιν τῶν Θεσσαλονικέων, καθώς δύο ἐκ τῶν Ἐπιστολῶν τοῦ Παύλου ἐστάλησαν πρός τούς Θεσσαλονικεῖς καί, μάλιστα, οἱ περί τήν ἐπιστήμην τῆς Καινῆς Διαθήκης ἐπαΐοντες μᾶς πληροφοροῦν ὅτι ἡ Α’ πρός Θεσσαλονικεῖς Ἐπιστολή ἀποτελεῖ τό ἀρχαιότερον καινοδιαθηκικόν κείμενον. Ἡ σχέσις ὅμως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου μέ τήν Θεσσαλονίκην δέν περιορίζεται, ἀσφαλῶς, εἰς τήν ἐπιστολογραφίαν, ἀλλ᾽ ἑδράζεται ἐπί τῆς ἐδῷ παρουσίας τοῦ Ἀποστόλου, τοῦ κηρύγματος καί τῆς συμπήξεως τῆς πρώτης ἀποστολικῆς Κοινότητος τῶν εἰς Χριστόν πιστευσάντων, κοινότητος, μάλιστα, ἰδιαιτέρως ἀκμαίας, ἡ ὁποία χαίρει τῆς ἐκτιμήσεως καί τῆς ἐμπιστοσύνης, ἀλλά καί τῆς μερίμνης τοῦ Ἀποστόλου ὡς νεόφυτος καί ἀρτισύστατος εἰς τήν πίστιν.
Ἡ μετάβασις τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν εἰς Θεσσαλονίκην γίνεται κατόπιν ὁράματος, περίπτωσις μοναδική εἰς ὅλην τήν πορείαν τοῦ Ἀποστόλου. Ὁ «Μακεδών ἀνήρ» παρακαλεῖ εἰς τήν Τρῳάδα τόν Παῦλον: «Διαβάς εἰς Μακεδονίαν βοήθησον ἡμῖν» (Πρξ. 16, 9). Καί ὁ Παῦλος χωρίς χρονοτριβήν καί ἀναβλητικότητα, σπεύδει εἰς τήν Μακεδονίαν∙ ἀρχικῶς εἰς Φιλίππους καί κατόπιν εἰς Θεσσαλονίκην, διά νά φέρῃ εἰς τούς Ἕλληνας τό καινόν καί ὅλως παράδοξον διά τόν ἐθνικόν κόσμον μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως. Ἔκτοτε, τό γένος τῶν Ἑλλήνων θά καταθέτῃ ἀνεξίτηλον τήν σφραγίδα του εἰς τήν βίωσιν καί τήν διατύπωσιν τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, ὅπως διά πολλῶν ὑπεστήριξεν ὁ ἀείμνηστος π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, τόν ὁποῖον ἐφέτος ἰδιαιτέρως μνημονεύομεν διά τήν τεσσαρακοστήν ἐπέτειον ἀπό τήν εἰς Κύριον ἐκδημίαν αὐτοῦ. Οὕτω διά τῆς Μακεδονἰας ἠνοίχθησαν αἱ πύλαι τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῆς Εὐρώπης καί δι᾿ αὐτῆς τῆς χριστιανικῆς οἰκουμένης.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, καθοδηγούμενος ὑπό τοῦ Πνεύματος, δέν ἐστράφη πρός ἀνατολάς, οὔτε ἐπέλεξε τόν βορρᾶν ἤ τόν νότον, ἀλλά κατηυθύνθη πρός τήν δύσιν, μέ φανεράν πρόθεσιν τῆς ἱεραποστολικῆς  αὐτοῦ πορείας τήν ἔλευσιν εἰς τό τότε ἰσχυρόν κέντρον τῆς ἀχανοῦς αὐτοκρατορίας, ἤτοι τήν Ρώμην, στοχεύων εἰς τήν ἐν Χριστῷ μετάπλασιν αὐτῆς. Ὡς Ρωμαῖος πεπαιδευμένος πολίτης, εἶχε βαθεῖαν γνῶσιν τῶν ρωμαϊκῶν θεσμῶν, καί ὡς ἐκ τούτου ἐγνώριζε πῶς νά κινηθῇ εἰς τόν ρωμαϊκόν κόσμον καί πῶς νά  χειρισθῇ τό τότε θεσμικόν καί πολιτισμικόν πλαίσιον. Εἰς τό εὐρύτατον ρωμαϊκόν περιβάλλον, ὁ Παῦλος σχηματίζει σταδιακῶς τό χριστιανικόν δίκτυον κοινοτήτων, συγκροτουμένων καί συνεχομένων διά τῶν ἰσχυρῶν δεσμῶν τῆς πίστεως εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν, διακατεχομένων καί ὑπό τῶν θείων ἐμπειριῶν τοῦ Πνεύματος. Ἕκαστον μέλος τῶν νέων κοινοτήτων ἀναπτύσσει μετά τῶν ὑπολοίπων σχέσεις πνευματικάς, ἀλλά παραλλήλως καί κοινωνικάς. Σχέσεις ἀδελφότητος, καθώς συνέρχονται εἰς τάς κοινάς λατρευτικάς  συνάξεις. Ἡ σύνδεσις καί ἡ ἀναφορά αὐτῶν εἰς τόν Ἀπόστολον Παῦλον, ὁ ὁποῖος ἐγέννησεν αὐτούς ἐν Χριστῷ (Α’ Κορ. δ’, 15), καθίσταται ὁ συνεκτικός δεσμός μετά τῶν ὑπολοίπων Παυλείων ἐκκλησιῶν, ἁπανταχοῦ τῆς ἑλληνορωμαϊκῆς οἰκουμένης. Οἱ ἐν Χριστῷ μαθηταί τοῦ Παύλου ἐλειτούργουν ὡς μία «οἰκουμενική» ἑνότης πολλαπλῶν κοινοτήτων. Ἡ σύστασις αὐτοῦ τοῦ ἱστοῦ πνευματικῶν ἀλλά καί κοινωνικῶν σχέσεων, παρουσιάζει τά γνωρίσματα τοῦ λεγομένου εἰς τήν Κοινωνιογλωσσολογίαν κοινωνικοῦ δικτύου (social network), καί μάλιστα ἑνός ἰσχυροῦ κοινωνικοῦ δικτύου, καθ᾿ ὅσον αἱ σχέσεις ἦσαν ἄμεσοι κατά τόπους, καί πολλαπλαῖ.
Ἡ θεωρία τῶν κοινωνικῶν δικτύων ἐντοπίζει καί ἐξηγεῖ, μεταξύ τῶν ἄλλων, καί τήν δημιουργίαν τοῦ εἰδικοῦ λεξιλογίου, τό ὁποῖον χρησιμοποιοῦν ἀπό κοινοῦ τά μέλη τῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων, καθώς καί τήν διάχυσιν, μέσῳ αὐτοῦ, τῶν κοινῶν ἐμπειριῶν. Βοηθεῖ ἐπίσης νά ἀντιληφθῶμεν τήν ἠθικήν καί συναισθηματικήν δύναμιν, τήν ὁποίαν ἀντλοῦν τά μέλη τῶν κοινοτήτων ἀπό τήν ἑνότητα μεταξύ των, καί εἰδικώτερον τήν στήριξιν εἰς τήν πίστιν, τήν ἐνθάρρυνσιν ἔναντι τῶν ἐξωτερικῶν ἀπειλῶν, τόν ζῆλον διά τήν πνευματικήν προκοπήν. Περαιτέρω, ἡ λατρεία καί ὅλως ἰδιαιτέρως ἡ εὐχαριστιακή, καθίσταται ὁ ἰσχυρότερος παράγων συνοχῆς τοῦ ἀρχαίου χριστιανικοῦ κόσμου· παρουσιάζεται δέ ὡς ἡ ὑποδειγματικωτέρα ἔκφρασις τοῦ χριστιανικοῦ κοινωνικοῦ δικτύου, τόσον ἐν τῷ τοπικῷ πεδίῳ ὅσον καί ἐν τῇ καθολικῇ αὐτοῦ ἐκφάνσει. Αἱ Ἐκκλησίαι διά τοῦ Παύλου μετέβαλον τόν ρωμαϊκόν κόσμον, ἀναδεικνύουσαι συναφῶς νέους ὡριμωτέρους θεσμούς.
Ἡ Ἐκκλησία ζῇ καί κινεῖται εἰς τήν ἱστορίαν, ἀποδεχομένη ὅ,τι καλόν ὑπάρχει, ἐνῷ παραλλήλως μεταποιεῖ γεγονότα καί καταστάσεις, μεταμορφώνει τήν κοινωνίαν, συμφώνως πρός τάς εὐαγγελικάς ἀρχάς. Πρό ὀλίγων ἐτῶν, διά τεκμηριωμένων μαρτυριῶν, ὁ ἔγκριτος ἐρευνητής τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιστιμοῦ François de Polignac, εἰς τήν περισπούδαστον μελέτην του, La Naissance de la cité grecque. Cultes, espace et sociéte, VIII – VII siècle (=δηλ. Ἡ γέννηση τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς πόλης. Λατρεῖες, χῶρος καί κοινωνία, 8ος – 7ος αἰώνας), ὑπεστήριξεν ὅτι ἡ πόλις εἰς τήν ἀρχαίαν Ἑλλάδα συνεκροτεῖτο περί ἕν ἱερόν, τόν ναόν τῆς πολιούχου θεότητος. Ἡ μελέτη τοῦ de Polignac προέβαλε τήν μεγάλην ἀξίαν, τήν ὁποίαν εἶχον διά τούς ἀρχαίους Ἕλληνας, καί εἰς τήν συνέχειαν διά τόν ἑλληνορωμαϊκόν κόσμον, ὁ ἱερός χῶρος καί ἡ ἐντός αὐτοῦ τελουμένη λατρεία, τόσον διά τήν καλλιέργειαν τῶν διαπροσωπικῶν σχέσεων, ὅσον καί διά τήν ἀνάπτυξιν συνεκτικῶν δεσμῶν, στοχευόντων εἰς τήν καλήν λειτουργίαν τῆς πόλεως.
Ὁ ἱστορικός χῶρος, εἰς τόν ὁποῖον εὑρισκόμεθα καί ἐντός ὀλίγου θά ὑπογραφῇ τό Μνημόνιον συνεργασίας τοῦ νέου δικτύου τῶν βυζαντινῶν πόλεων, εἶναι γνωστόν ὅτι ἀρχικῶς ᾠκοδομήθη ὑπό τοῦ Γαλερίου ὡς αὐτοκρατορικόν ἱερόν καί ἐν συνεχείᾳ, κατά τήν ἐποχήν τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἤ ὀλίγον μεταγενεστέρως, μετεβλήθη εἰς κέντρον χριστιανικῆς λατρείας. Εἰς αὐτό ἐτελοῦντο τά χριστιανικά μυστήρια, ὅπως αἱ βαπτίσεις τῶν νέων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας καί ἐξαιρέτως τό μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας, προσφερόμενον ὑπέρ τῆς οἰκουμένης. Ἔκτοτε, τό λαμπρόν οἰκοδόμημα τῆς Ροτόντας δέν θά εἶναι ἁπλῶς τό κέντρον τῆς ἑνότητος τῶν πολιτῶν, ἀλλά καί ὁ χῶρος, εἰς τόν ὁποῖον συναντᾶται ὁ ἄνθρωπος μέ τόν Θεάνθρωπον. Οὕτως, ἐντός αὐτοῦ ἡ ἀνθρωπίνη κοινωνία γίνεται Θεανθρωπίνη, καί ἐξ αὐτοῦ οἱ συνεκτικοί δεσμοί καθίστανται ἀκατάλυτοι. Ἡ λατρεύουσα κοινότης λειτουργεῖ ὡς ἡ «μικρά ζύμη» (Α’ Κορ. 5, 6), ἡ ὁποία ἔχει τήν δυνατότητα νά ζωντανεύῃ ὅλον τόν κόσμον, νά «ζυμώνῃ ὅλον τό φύραμα».
Τό Μνημόνιον θά ὑπογραφῇ ἐνώπιον τῆς κατ᾿ ἐνώπιον ἡμῶν κόγχης, εἰς τήν ὁποίαν ἐκτίθεται ἀντίγραφον ψηφιδωτοῦ τῆς Ραβέννας, ὅπου παριστάνεται, ὅπως καί εἰς τόν θόλον τῆς Ροτόντας, ἡ Ἄνω Ἱερουσαλήμ. Ἡ τοποθέτησις αὐτοῦ τοῦ ἐκθέματος εἰς τόν χῶρον τοῦτον εἶναι ἐξεχόντως συμβολική. Ἡ συμφωνία ἡμῶν διά νά εἶναι σταθερά, θά πρέπει νά ἔχῃ τήν ἀναγωγήν της εἰς τάς ἀρχάς, αἱ ὁποῖαι διέπουν τήν ἐπουράνιον πολιτείαν. Εἶναι γεγονός, ὅτι εἰς τήν βυζαντινήν παράδοσιν ἡ κοινοπολιτεία τῶν λαῶν εἶχεν ὑπερεθνικόν χαρακτῆρα καί ἐξεφράζετο, κατά τάς ἀρχάς, αἱ ὁποῖαι ἀπέρρεον πρωτίστως ἐκ τῆς λατρείας. Ἦτο λειτουργία μετά τήν Λειτουργίαν. Δέν εἶναι τυχαῖον ὅτι εἰς τήν βυζαντινήν παράδοσιν εἶχεν ἀναπτυχθῆ ἕν ἰδιότυπον δίκτυον ναῶν. Κλασσικόν εἶναι τό παράδειγμα τῶν ναῶν, οἱ ὁποῖοι τιμῶνται εἰς τήν Σοφίαν τοῦ Θεοῦ. Οἱ ὁμώνυμοι ναοί οἱ εὑρισκόμενοι εἰς πολλάς πόλεις τῆς χριστιανικῆς οἰκουμένης: εἰς τήν Θεσσαλονίκην, τήν Ἀχρίδα, τό Κίεβον, τήν Σόφιαν, τήν Νίκαιαν, τήν Τραπεζοῦντα, τήν Βιζύην, τόν Μυστρᾶν, τήν Μονεμβασίαν, τήν Λευκωσίαν, ἐξακτίνωναν τήν Ἁγίαν Σοφίαν Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία ἐλειτούργει ὡς ἀρχέτυπον. Ἡ Κωνσταντινούπολις εἶναι τό κέντρον τῆς χριστιανικῆς οἰκουμένης, ὁ χῶρος, ὁ ὁποῖος δέχεται καί μεταπλάθει ἐπί τό ἀρχοντικώτερον τάς λατρευτικάς καί ἄλλας παραδόσεις τῆς περιφερείας, καί ἀκολούθως τάς ἐπιστρέφει εἰς τήν περιφέρειαν αὐθεντικωτέρας.
Εἰς τήν πνευματικήν παρακαταθήκην τοῦ ὑπερεθνικοῦ Βυζαντίου, τήν ὁποίαν παρέλαβε διά τῶν αἰώνων ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, ἱστάμεθα ἑδραῖοι ἔχοντες ὑψηλόν αἴσθημα εὐθύνης ἔναντι τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν παραδόσεως. Ἐτάχθημεν διά νά διακονῶμεν τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, συμφώνως πρός τά ἀρχαιόθεν κανονικά προνόμια, τά ὁποῖα παρελάβομεν παρά τῶν Πατέρων διά τήν τελέσφορον λειτουργίαν τῆς Ἐκκλησίας. Ἐνστερνιζόμενοι τούς ὁραματισμούς τοῦ οἰκουμενικοῦ ἀνθρώπου καί Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, τό ὅραμα δηλαδή μιᾶς χριστιανικῆς οἰκουμένης καί ἀδελφότητος λαῶν καί πολιτισμῶν, μακράν ἐθνοτικῶν καί φυλετικῶν μερισμῶν καί ἀντιπαλοτήτων, καί ἀξιοποιοῦντες τήν Παύλειον κληρονομίαν τοῦ «δικτύου» τῶν Ἐκκλησιῶν ἐντός τοῦ νέου περιβάλλοντος εἰς τό ὁποῖον εἰσῆλθε πρό πολλοῦ ὁ κόσμος μας, ὀφείλομεν νά ἐργασθῶμεν διά τήν ἀνάπτυξιν ἑνός δικτύου Βυζαντινῶν πόλεων, «ἑνός νέου δρόμου συνεργασίας μέσῳ τῆς κοινῆς βυζαντινῆς κληρονομιᾶς», μέ κέντρον τήν συμβασιλεύουσαν Θεσσαλονίκην, καί σκοπόν τήν καλλιέργειαν καί διάδοσιν τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ καί τήν συναρμογήν καί ἀνάπτυξιν σχέσεων μεταξύ λαῶν καί πολιτισμῶν.
Διά τήν «Νύμφην τοῦ Θερμαϊκοῦ» τό Βυζάντιον δέν εἶναι ὀνειρώδης τις καί συνεσκιασμένη ἀναπόλησις ἑνός μακρινοῦ παρελθόντος, τό ὁποῖον ἀγωνιᾷ νά διατηρήσῃ ὡς μουσειακόν ἔκθεμα καί κειμήλιον. Εἶναι ζῶσα καί διαρκής παρουσία, ἀφοῦ ὁ πλοῦτος τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ πού ἀποθησαυρίζεται ἐδῶ, εἶναι ἀδαπάνητος καί συνεχῶς ἀνανεούμενος καί ἀνακαινιζόμενος. Ἡ ἵδρυσις τοῦ φορέως «Βυζαντινή Θεσσαλονίκη» ἀποτελεῖ θαυμασίαν πρωτοβουλίαν καί εὐκαιρίαν διά τήν ἀνάδειξιν, ἀξιοποίησιν, διάσωσιν καί διάδοσιν τῶν ἀΰλων καί ὑλικῶν πολιτιστικῶν ἀγαθῶν πού συνδέονται μέ τήν ἱστορικήν διαχρονίαν τῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ δημιουργία δέ ἑνός παγκοσμίου δικτύου βυζαντινῶν πόλεων, ἑνός δικτύου φιλίας, οἰκονομικῆς, κοινωνικῆς καί πολιτιστικῆς συνεργασίας, πολλά δύναται νά συνεισφέρῃ εἰς τήν διάδοσιν τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, ἀνά τήν Οἰκουμένην, ἀλλά καί πολλά ὀφέλη ἔχει νά προσπορίσῃ εἰς τήν Θεσσαλονίκην.
Μέ αὐτάς τάς σκέψεις, εὐχόμεθα εὐόδωσιν εἰς τήν νέαν ταύτην  προσπάθειαν, ἐκπλήρωσιν τῶν στόχων τῶν ὑπευθύνων τοῦ δικτύου τῶν βυζαντινῶν πόλεων, καθώς καί διεύρυνσιν τῆς συνεργασίας αὐτῶν, καί ἐπιδαψιλεύομεν εἰς ὅλους ὑμᾶς τούς ἀγαπητούς παρόντας τήν πατρικήν καί Πατριαρχικήν μας εὐλογίαν.